بهترین بازیگران قدیمی ایرانی؛ ستارگان سینمای پیش از انقلاب چه کسانی بودند؟

سینمای ایران پس از سال 1357 و همزمان با تغییر حکومت، دچار تغییرات گستردهای در زمینه فرهنگی شد. در حقیقت مضامین فیلمهای قبل و بعد از انقلاب به حدی با یکدیگر تفاوت دارند که جالب توجه است. جایگاه بازیگران قدیمی ایرانی نیز با این تغییرات بسیار تفاوت پیدا کرد. برخی از این هنرپیشگان که در اوج شهرت بودند، برای همیشه خانه نشین شدند. حال سوال پیش میآید که بهترین بازیگران قبل از انقلاب چه کسانی بودند؟
تغییرات گستردهای که پس از انقلاب سال 1357 صورت گرفت، در حوزه فرهنگی نقش پررنگی داشت. سینما و رسانه نیز یکی از مهمترین آیتمها در هر کشوری هستند که بالطبع با تغییرات سیاسی و فرهنگی، تغییر جهت میدهند. تا پیش از سال 1357 مضمون اکثر فیلمها درباره ستایش روحیه جوانمردی، مسائل اجتماعی زمانه، عاشقانههای پرهیجان و اکشنهای شورانگیز بودند. به علاوه حرکات موزون و آواز نیز بخش عظیمی از یک فیلم را تشکیل میداد.
اما پس از انقلاب با خانهنشین شدن بسیاری از ستارههای دهه 50، چهره سینما تغییر کرد و بعدها با شروع شدن جنگ، سینما به سوی ساخت فیلم های اکشن دفاع مقدس، درامهای اجتماعی در ستایش اهمیت خانواده و پندهای اخلاقی رفت. در حقیقت هم چهره، هم مضمون سینما و هم بازیگران و ستارگان آن تغییر کردند. در این مقاله مجله پاراج قصد داریم بازیگران قدیمی ایرانی را معرفی کنیم.
بازیگران قدیمی ایرانی
این لیست فارغ از هر مسئله دیگر قصد دارد تعدادی از تاثیرگذارترین بازیگران مرد و زن پیش از انقلاب را به شما معرفی کند.
۱. محمدعلی فردین
تاریخ تولد: 15 بهمن 1309
آثار شاخص: سلطان قلبها، گنج قارون
اولین بازیگری که در این فهرست به سراغ وی میرویم یکی از مشهورترین بازیگران قبل انقلاب یعنی محمدعلی فردین است. او را با نام فردین در سینما میشناختند که علاوه بر بازیگری، در حیطه کارگردانی، تهییهکنندگی و کشتیگیری نیز فعالیت میکرد. اولین فعالیت سینمایی وی در سال 1338 با فیلم چشمه آب حیات اتفاق افتاد. او با فیلم سینمایی آقای قرن بیستم به شهرت زیادی رسید و سپس با بازی در فیلم گنج قارون نه تنها تبدیل به یک سوپراستار شد، بلکه توانست پرفروشترین و گرانترین بازیگر زمان خود شود. فردین در واقع بخشی از چهره سینمای پیش از انقلاب بود. تا جایی که هرکس عملی جوانمردانه انجام میداد، به او میگفتند دارد فردین بازی در میآورد و این بعدها تبدیل به یک اصطلاح عامیانه شد.
این بازیگر برای فیلم سلطان قلبها توانست برنده لوح سپاس بهترین بازیگر مرد ایران شد. از دیگر آثار شاخص وی باید به کوچه مردها، راز درخت سنجد، ساحل انتظار، باباشمل، میعادگاه خشم، ناجورها، ایوب و جبار سرجوخه فراری اشاره کنیم. پس از انقلاب فردین خانهنشین شد. حتی او در فیلم برزخیها نیز در سال 1361 حضور پیدا کرد که بعدها توقیف شد. وی در 18 فروردین 1379 درگذشت.
۲. بهروز وثوقی
تاریخ تولد: 20 اسفند 1316
آثار شاخص: قیصر، داش آکل، گوزنها
بدون شک یکی از پرآوازهترین بازیگران مرد قدیمی ایرانی قبل از انقلاب، بهروز وثوقی است. او با نام اصلی خلیل متولد شد اما بعدها بخاطر بازیگری تغییر نام داد. وی از سال 1337 با فیلم طوفان در شهر ما وارد سینما شد و سه سال بعد با فیلم صد کیلو داماد توانست مورد توجه قرار گیرد اما روند شهرت وثوقی تا سال 1347 طول کشید. در حقیقت فیلم قیصر وی باعث شد که این بازیگر سعودی بسیار شگفتانگیز در سینمای ایران داشته و تبدیل به یک سوپر استار شود. آقای وثوقی صدای خوبی نیز داشت و در حوزه دوبله نیز فعالیت میکرد. او بارها صاحب و نامزد جوایز مختلف بازیگری شد که از جمله آنان میتوانیم به دو تندیس سپاس بهترین بازیگر نقش اول اشاره کنیم. وثوقی یکی از چهرههای سینمای پیش از انقلاب بود به طوری که نقش قیصر او تاثیر فرهنگی زیادی داشت و به او لقب «قیصر سینمای ایران» را دادند.
از جمله آثار مشهور و شناختهشده این بازیگر باید به فیلمهای رضا موتوری، خاک، سوته دلان، ممل آمریکایی، تنگسیر، کاروانها، صد کیلو داماد، همسفر و دشنه اشاره کنیم. او یکی از گرانترین و پردرآمدترین بازیگران زمان خود بود که تسلط بالایی در امر بازیگری داشت. آقای وثوقی بعد از انقلاب ساکن آمریکا شد.
۳. ایرج قادری
تاریخ تولد: 28 فروردین 1313
آثار شاخص: پاتو زمین نذار، سام و نرگس، طوطیا، تاراج
ایرج قادری نه تنها از جمله هنرپیشگان مشهور پیش از انقلاب، بلکه یکی از کارگردانان برجسته ایرانی بود. او در سال 1338 با فیلم چشمه آب حیات مقابل دوربین حاضر شد. مرحوم قادری را بیشتر بخاطر نقشآفرینیهای اکشن و بازی کردن در نقش آدمهای لات و بزن بهادر میشناختند. او اولین فیلم خود را با نام داغ ننگ در سال 1344 ساخت. وی از جمله هنرمندانی بود که تاثیر عمیقی بر سینما با ساخت آثار خود گذاشت و پس از انقلاب نیز فعالیتهایی در زمینه بازیگری و کارگردانی میکرد. 41 فیلم سینمایی ماحصل سالهای کارگردانی این هنرمند و 71 فیلم از جمله آثاری بودند که او در آنها ایفای نقش داشت. آقای قادری همچنین نویسنده 4 فیلم سینمایی نیز بود.
پس از انقلاب او 14 فیلم سینمایی ساخت که تعدادی از آنها مانند برزخیها، تاراج، میخواهم زنده بمانم، طوطیا و سام و نرگس مورد توجه قرار گرفتند. وی از سال 1363 تا 1373 ممنوعالفعالیت بود تا اینکه دوباره فیلمسازی را شروع کرد. در نهایت این بازیگر بخاطر ابتلا به سرطان در 17 اردیبهشت 1391 درگذشت.
۴. شهلا ریاحی
تاریخ تولد: 18 شهریور 1305
آثار شاخص: یک نگاه، چهره آشنا، مرجان
شهلا ریاحی با نام قدرتالزّمان وفادوست چشم به جهان گشود و سپس برای فعالیت در حوزه بازیگری یک نام هنری انتخاب کرد. او یکی از بازیگران زن ایرانی قبل از انقلاب است که تاثیر زیادی بر سینمای ایران گذاشت. در ح0قیقت خانم ریاحی ایفاکننده نقش مادر در سینما و تلویزیون ایران بود و علاوه بر آن در سال 1334 با ساخت فیلم مرجان تبدیل به اولین زن کارگردان ایرانی شد. این بازیگر از سال 1323 تئاتر را شروع کرد و سرانجام در سال 1330 با فیلم خوابهای طلایی مقابل دوربین قرار گرفت. او همچنین گوینده رادیو و تلویزیون و مجری برنامههای کودک نیز بود.
شهلا ریاحی بعد از انقلاب نیز در سینما و تلویزیون ایران فعالیت کرد. فیلمهای دختر چوپان، عروسک پشت پرده، درشکهچی، پرنده کوچک خوشبختی، دو فیلم با یک بلیت، دلشدگان و میخواهم زنده بمانم از جمله آثار وی هستند. خانم ریاحی در 10 دی 1398 به علت بیماری درگذشت.
۵. فروزان
تاریخ تولد: 4 شهریور 1316
آثار شاخص: گنج قارون، تنگه اژدها، بابا شمل
فروزان با نام اصلی پروین خیربخش یکی از مشهورترین و پردرآمدترین بازیگران قدیمی ایرانی بود. او صدای جذابی داشت و به همین دلیل در عرصه دوبله نیز فعالیت میکرد. فروزان ابتدا با دوبله کار خود را آغاز کرد و سپس نقش کوتاهی در فیلم ساحل انتظار داشت. او رفته رفته تبدیل به چهره شد و صاحب موفقیتهای زیادی شد. اکثر آثار این هنرپیشه تجاری بودند. در واقع او اگر در فیلمی حاضر میشد، تضمین آن بود که آن فیلم به موفقیت تجاری خواهد رسید. این بازیگر اما در سینمای موج نو نیز حضور داشت و فیلم دایره مینا او ماحصل همین حضور بود. از دهه 50 به بعد، فروزان گزیدهکارتر شد. او دو لوح سپاس بازیگر نقش اول زن را در طی سالهای فعالیتش دریافت کرد.
از جملخ فیلمهای این هنرپیشه زن باید به ساحل انتظار، انسانها، گنج قارون، خاطرخواه، باباشمل، ایوب، تنگه اژدها و دالاهو اشاره کنیم. پس از انقلاب این بازیگر به دلیل اینکه یکی از چهرههای اصلی بازیگری سینمای پیش از انقلاب بود و به علت تغییر فرهنگ، رو به انزوا رفت و سالها در هیچ جمعی حاضر نشد. سرانجام این هنرپیشه در 4 بهمن 1394 درگذشت.
۶. ناصر ملک مطیعی
تاریخ تولد: 8 فروردین 1309
آثار شاخص: قیصر، طوقی، سه قاپ، رقاصه شهر
ناصر ملک مطیعی یکی دیگر از بازیگران مرد قدیمی ایرانی است که یک نماد در سینمای ایران بود. او را بیشتر با نقش جاهلها و کلاه مخملیها در سینمای پیش از انقلاب میشناختند. وی به جرعت یکی از بهترین بدمنهای سینمای پیش از سال 1357 بود که فعالیت خود را با فیلم واریته بهاری در سال 1328 آغاز کرد. در سال 1331 این هنرپیشه با نقشآفرینی در فیلم ولگرد توانست به شهرت زیادی برسد و بازیگر پرطرفداری شود. او تا مدتها جوان اول فیلمهای فارسی را بازی میکرد اما با روی کار آمدن محمدعلی فردین توجهها از این بازیگر کمتر شد. آقای ملک مطیعی برنده دو لوح سپاس بهترین بازیگر نقش اول مرد شد و یکی از پردرآمدترین بازیگران زمان خود بود.
فیلمهایی مانند چهارراه حوادثچهارراه حوادث، عروس فراری، دشمن زن، کلاه مخملی، قفس طلایی، قیصر، طوقی، رقاصه شهر، لوطی و سه قاپ از آثار مشهور وی بودند. ناصر ملک مطیعی بعد از انقلاب از بازیگری فاصله گرفت و سرانجام در تاریخ 4 خرداد 1397 درگذشت.
۷. بیک ایمانوردی
تاریخ تولد: 25 خرداد 1315
آثار شاخص: قلاب، لوطی، پنجه آهنین
رضا بیک ایمانوردی که عموما با نام بیک ایمانوردی شناخته میشد، از بازیگران قبل انقلاب سرشناس است که او را عمدتا با نام مرد هزار چهره سینما میشناختند. وی ورزشکار بود و به همین دلیل در سال 1337 با تئاتر بازیگری را آغاز کرد تا در نهایت با فیلم فریاد نیمه شب مقابل دوربین حاضر شود. به این علت او را مرد هزار چهره صدا میزدند چون نقشهای مختلف اکشن و کمدی در سینمای ایران بازی کرده بود. او بازیگری پردرآمد بود و بخاطر دوبله منوچهر اسماعیلی برای وی در فیلمها با لهجهای خاص، موردعلاقه مخاطبان بود. این هنرپیشه اندامی ورزیده و چهرهای متناسب داشت و از آکتورهای مقبول زمانه خود بود.
فیلمهای قلاب، دنیای پول، لوطی، بابا نان داد، احمد چوپان، چرخ فلک، پنجه آهنین، جنجال، دو کله شق و دلقک از جمله آثاز مورد تحسین وی بودند. بیک ایمانوردی کارگردانی و نویسندگی نیز انجام میداد اما بعد از انقلاب فعالیت خود را متوقف کرد. او سرانجام در تاریخ 22 شهریور 1382 درگذشت.
۸. گوگوش
تاریخ تولد: 15 اردیبهشت 1329
آثار شاخص: ممل آمریکایی، همسفر، در امتداد شب
فائقه آتشین با نام هنری گوگوش یکی از بازیگران قبل انقلاب است که عمده فعالیتهای خود را در زمینه موسیقی انجام داده است. او از همان کودکی با دنیای اجرا به واسطه شغل پدرش آشنا بود و نخست در سن هفت سالگی بازیگری را تجربه کرد. اولین فیلم وی با نام فرشته فراری محصول سال 1339 است. گوگوش در حقیقت یک آیکن و نماد در زمان خود به شمار میآمد. زیرا تغییرات ظاهری او تاثیر زیادی بر فرهنگ مردم و مخاطبان میگذاشتند. این بازیگر عمدتا با نقشآفرینیهای خود مقابل بهروز وثوقی بسیار مورد استقبال قرار میگرفت.
فیلمهای پرتگاه، شیطون بلا، پنجره، ممل آمریکایی، همسفر و در امتداد شب وی بسیار مورد توجه قرار میگرفتند و موفقیتهای تجاری خوبی داشتند. او پس از انقلاب گوشهگیری را انتخاب کرد و دیگر فیلم بازی نکرد تا اینکه در دهه هفتاد تصمیم گرفت به آمریکا برود و خوانندگی را دنبال کند.
۹. نوری کسرایی
تاریخ تولد: 1330
آثار شاخص: تنگنا، تنگسیر، مسلخ، شازده احتجاب، شام آخر
در بین اسامی بازیگران زن قدیمی نوری کسرایی نیز قرار دارد. او از جمله بازیگران زن متفاوت زمانه خودش بود که به گفته خودش سعی کرد تا در فیلمهای مبتذل تجارتی بازی نکند. در حقیقت او به این قول خود تا حدی عمل کرد و عمدتا در آثار موج نو سینمای ایران حضور داشت و با کارگردانهای به نام زمانه خود همکاری کرد. اولین فیلم این بازیگر پنجره نام داشت که در سال 1349 به روی پرده سینما رفت و با بهروز وثوقی همبازی شد. این بازیگر به نقشآفرینی کاراکترهای غیرکلیشهای علاقه زیادی داشت و کارنامه او نیز کاملا گزینش شده بود.
فیلمهای تنگنا، تنگسیر، مسلخ، شازده احتجاب و شام آخر از جمله موردتوجهترین آثار این بازیگر زن بودند. وی پس از انقلاب سال 1357 دیگر در هیچ اثری حضور پیدا نکرد. در نهایت نوری در تاریخ 21 دی سال 1398 بر اثر سکته قلبی در شهر تهران از دنیا رفت.
۱۰. نصرالله وحدت
تاریخ تولد: 16 شهریور 1304
آثار شاخص: عروس فرنگی، عروسک پشت پرده، یک اصفهانی در نیویورک
نصرالله وحدت یکی از هنرمندان ایرانی قدیمی است که از جمله بنیانگذاران تئاتر در اصفهان بود و فعالیت خود را نیز با تئاتر شروع کرد. در حقیقت این بازیگر به سبب پرانرژی بودن و روحیه شادش در بین مخاطبان معروف بود و اولین فیلم خود را با نام دختر سر راهی در سال 1332 بازی کرد. این بازیگر عمده فعالیتهای خود را در حوزه طنز انجام میداد و با نقشهای طنزش معروف بود. او همچنین به عنوان کارگردان نیز در سینما فعالیت داشت. فیلم عروس فرنگی آقای وحدت با توجهان گستردهای روبهرو شد و اولین فیلم ایرانی بود که در جشنواره آسیایی توانست جایزه دلفین طلایی دریافت کند.
فیلمهای دختر سر راهی، شانس و عشق و تصادف، عروسک پشت پرده، مردی از اصفهان، عشقیها، یک اصفهانی در نیویورک و مشکل آقای اعتماد از جمله فعالیتهای پررنگ وی در عرصه بازیگری بودند. پس از سال 1357 او نیز فعالیت خود را متوقف کرد و باقی عمر خود را در ایران گذراند تا اینکه در 15 مهر ماه 1399 به علت کهولت سن درگذشت.
۱۱. عزت الله انتظامی
تاریخ تولد: 31 خرداد 1303
آثار شاخص: گاو، آقای هالو، دایره مینا
عزت الله انتظامی از جمله بازیگران قدیمی ایرانی است که هم در سینمای قبل از انقلاب و هم سینمای بعد از انقلاب به ایفای نقش پرداخت. او بازیگری را از سال 1328 با فیلم واریته بهاری آغاز کرد و در نهایت با فیلم گاو در سال 1348 به شهرت زیادی رسید. آقای انتظامی جز چهرههای ماندگار ایران است که لقب «آقای بازیگر» را به وی دادهاند. این هنرپیشه جوایز مختلفی از جمله لوح سپاس بهترین بازیگر نقش دوم مرد و 7 جایزه جشنواره فیلم فجر را در کارنامه هنری خود ثبت کرده است. وی جز بازیگرانی است که تسلط بالایی بر ایفای نقشهای خود داشت و الهامبخش بسیاری از بازیگران نسل بعد خود شد.
فیلمهای گاو، آقای هالو و دایره مینا از آثار پیش از انقلاب وی بودند که شهرت زیادی داشتند. اما آقای انتظامی پس از انقلاب خانهنشین نشد و به فعالیتهای خود ادامه داد. فیلمهای گراند سینما، هامون، ناصرالدینشاه آکتور سینما، روز فرشته، خانهای روی آب و گاوخونی از فعالیتهای پررنگ وی بعد از انقلاب محسوب میشوند. این هنرپیشه در 26 مرداد 1397 بر اثر سکته مغزی درگذشت.
۱۲. پوری بنایی
تاریخ تولد: 19 مهر 1319
آثار شاخص: قیصر، کوچه مردها
پوری بنایی جز بازیگران زن ایرانی قدیمی است که جز بازیگرانی بود که در سینمای پیش از انقلاب با چهرههای شاخص همبازی میشد و حضور پررنگی در سینما داشت. او در سال 1343 با فیلم عروس فرنگی وارد دنیای بازیگری شد و در زمان فعالیت خود با هنرپیشگان معروفی همچون محمدعلی فردین، ناصر ملک مطیعی، ایرج قادری، بهروز وثوقی و بهمن مفید مقابل دوربین قرار گرفت. پوری جز بازیگران زنی بود که هم با چهره و هم هنر بازیگری خود مورد توجه قرار میگرفت و تاثیرگذار بود.
فیلمهای وسوسه شیطان، من هم گریه کردم، خشم کولی، قیصر، قلبهای طلایی، یک خوشگل و هزار مشکل، علی سورچی، جهنم + من، بیگانه، تلافی و مریم و مانی از جمله آثار شاخص وی بودند. این بازیگر پس از انقلاب فعالیت خود را متوقف کرد و تنها در فیلم شیرین عباس کیارستمی به عنوان بیننده حضور داشت.
۱۳. سعید راد
تاریخ تولد: 4 آبان 1323
آثار شاخص: صبح روز چهارم، تنگنا
سعید راد از بازیگران قبل انقلاب ایرانی است که در سینمای بعد از انقلاب نیز فعالیت کرد. او به واسطه چشمان رنگی و بدن ورزیده خود ابتدا توجه فیلمسازان را جلب کرد تا در سال 1347 وارد دنیای بازیگری شد. در سال 1350 این بازیگر با فیلم فاتحین صحرا توانست در سینما حضور پیدا کند. در نهایت نیز با فیلم خداحافظ رفیق به شهرت رسید. آقای راد بازیگری حرفهای بود و در پیش از انقلاب دوبار برنده دیپلم منتقدان به عنوان بهترین بازیگر و تندیس سپاس بهترین بازیگر نقش اول شد. این هنرپیشه پس از انقلاب نیز دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلمفجر را دریافت نمود.
فیلمهای صبح روز چهارم، تنگنا، مسلخ، کمین و سفر سنگ از نقشآفرینیهای وی پیش از انقلاب بودند. او بعد از انقلاب فیلمهای برزخیها، عقابها، دوئل، گیرنده و چ را بازی کرد. سعید راد مدتی از بازیگری دور شده بود اما سپس باز کار خود را ادامه داد. او تا پایان عمر خود به فعالیت ادامه داد و در تاریخ 1 مرداد 1403 از دنیا رفت.
۱۴. فرزانه تاییدی
تاریخ تولد: 1324
آثار شاخص: فریاد زیر آب، سفر سنگ، خاک، هشتمین روز هفته
فرزانه تاییدی فرد بعدی این فهرست است که جز هنرپیشگان زن مشهور زمان خود بود. وی بازیگری را از سال 1341 با نمایش تلویزیونی و تئاتر آغاز کرد. سپس در سال 1351 با فیلم جهنم + من در سینما حضور پیدا کرد. این بازیگر زن با وجود گزیدهکار بودن، دو بار برنده تندیس سپاس بهترین بازیگر نقش اول زن شد. او همچنین جز بازیگران قدیمی تلویزیون ایران نیز بود و مجموعه تلویزیونی طلاق را بازی کرد که در زمان خود پرطرفدار بود.
فبلمهای معروف این بازیگر سفر سنگ، خاک، هشتمین روز هفته و فریاد زیر آب بودند. او همچنین در شو تلویزیونی رنگارنگ و مسابقه زود، تند، سریع که پربیننده بودند نیز حضور داشت. پس از انقلاب فرزانه تاییدی در دو فیلم بدون دخترم هرگز و میراث من جنون نقشآفرینی کرد اما به کار خود ادامه نداد. او در تاریخ 4 فروردین 1399 از دنیا رفت.
۱۵. علی نصیریان
تاریخ تولد: 15 بهن 1313
آثار شاخص: گاو، آقای هالو، دایره مینا
علی نصیریان یکی از بازیگران قدیمی ایرانی است که فعالیت خود را از تئاتر شروع کرد و به عنوان چهره ماندگار ایرانی شناخته میشود و دارای نشان درجه یک هنری است. او بازیگری را از سال اولین فیلم سینمایی وی گاو بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت. این بازیگر برنده تندیس سپاس بهترین سناریو و سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلمفجر شده است. آقای نصیریان سالهاست در عرصه هنر فعالیت میکند و شاگردان زبدهای نیز تربیت کرده است.
فیلمهای گاو، آقای هالو و دایره مینا از آثار پیش از انقلاب وی هستند. بعد از انقلاب او به کار خود ادامه داد و در فیلمها و سریالهای مختلفی حضور پیدا کرد. فیلمهای شیر سنگی، سالهای خاکستر، مسخره باز، هفت بهار نارنج، سریالهای میوه ممنوعه و شهرزاد از آثار شاخص وی بعد از انقلاب هستند.
سخن نهایی
این مطلب را به معرفی بازیگران قبل انقلاب اختصاص دادیم. این هنرپیشگان در سینمای پیش از انقلاب حضوری پررنگ داشتند و برخی حتی سوپر استارهای سینما بودند. بعضی از آنها بعد تغییرات فرهنگی کنار گذاشته شدند و برخی دیگر نیز به نقشآفرینیهای خود ادامه دادند. در این مقاله سعی کردیم هم اطلاعاتی به شما بدهیم و هم شما را از سرگذشت این هنرپیشگان تا حد ممکن آگاه کنیم. از اینکه تا پایان مطلب همراه ما بودید، متشکریم.

اصلاح شد

عکس بیک اشتباه هست، ایشون منوچهر اسماعیلی هستن