مهمترین جشنواره ها و جوایز سینمای ایران

تاریخچه سینمای کشور ایران، تاریخچه‌ای عجیب با پستی‌ و بلندی‌های بسیار است. کشور ما حدود 4 دهه قبل به خاطر قرارگیری در وضعیت جنگی، نتوانست آن‌طور که باید و شاید، در بسیاری از حوزه‌ها از جمله سینما پیشرفت کند و تا حدودی از سایر کشورها عقب ماند. با این حال حمایت‌های مردمی و دولتی و همچنین همکاری بسیاری از هنرمندان داخلی در طی این سال‌ها موجب شد تا سینمای ایران بتواند خودش را ارتقا ببخشد و آثار شاخصی را به سینما تقدیم کند.

بدون شک بخشی از این پیشرفت، انعکاس خودش را در زمینه جشنواره‌های سالانه کشور ایران به نمایش گذاشت و از آنجایی که فیلم‌های بسیار با کیفیتی در معرض ساخت و تولید بودند، بنابراین نیاز به برگزاری جشنواره‌هایی بود که بتواند از این آثار تقدیر شود و زمینه حضور افراد و هنرمندان جدید برای درخشش صنعت سینمایی ایران شود. در این مبحث می‌خواهیم به فهرستی از جشنواره‌های مهم فیلم در کشور خودمان اشاره کنیم. جشنواره‌هایی که با وجود اهمیت بسیار بالایی که دارند، کماکان توسط درصد بالایی از سینما دوستان شناخته نمی‌شوند. پس همراه پاراج باشید با معرفی مهم‌ترین جشنواره‌های فیلم داخلی.

جشنواره فیلم فجر

احتمالا جشنواره فیلم فجر اولین نامی باشد که پس از شنیدن عنوان جشنواره‌های سینمایی ایران، به ذهن هر فردی خطور کند. جشنواره فیلم فجر مهم‌ترین و حائز اهمیت‌ترین جشنواره‌ای است که در طول سال برگزار می‌شود و تمامی آثاری که توانسته باشند افتخاراتی را برای خود کسب کنند، به‌طور قطع در این جشنواره حضور خواهند داشت. با وجود اینکه جشنواره فیلم فجر را نمی‌توان اولین جشنواره سینمایی ایران به شمار آورد، اما قطعا این جشنواره در طول 41 سالی که از شکل‌گیری آن می‌گذرد، هرساله با غافل‌گیری‌های مختص به خودش وارد می‌شود و طرفداران را به وجد می‌آورد.

کلیت جشنواره فیلم فجر به دو قسمت تقسیم می‌شود که بخشی از آن به سینمای ایران و بخش دیگر به سینمای جهان اختصاص دارد. همچنین سیمرغ بلورین را می‌توان جایزه مهم این جشنواره خطاب کرد که در حوزه‌های مختلف سینمایی به آثار و چهره‌های برتر تقدیم می‌شود. علاوه بر این جایزه، دیپلم افتخار و لوح زرین از جمله جوایزی هستند که در کنار سیمرغ بلورین به برندگان این جشنواره اهدا می‌شود.

جشنواره بین‌المللی چهلچراغ

همانگونه که از عنوان این جشنواره می‌توان متوجه شد، جشنواره چهلچراغ با اهداف و برنامه‌ریزی‌های دینی و مذهبی پایه‌گذاری شده تا بتواند افراد بیشتری را از میان مخاطبان خودش به این سمت سوق دهد. این جشنواره علاوه بر فیلم‌های بلند، نیمه بلند و کوتاه، شامل حوزه‌های دیگری همچون انیمیشن، موسیقی و حتی نماهنگ نیز می‌شود و به‌طور خلاصه باید گفت که این جشنواره میزبان آثار مذهبی ساخته شده در ایران است. گفته می‌شود که داوری و فرایند نمره‌دهی در جشنواره چهلچراغ برخلاف سایر جشنواره‌های فیلم داخلی برگزار شده در ایران، توسط مخاطبان انجام می‌شود و هر عنوانی که بتواند بیشترین رای را بدست آورد، برنده جایزه این جشنواره خواهد بود.

جشنواره بین‌المللی فیلم رشد

این جشنواره سینمایی توسط وزارت آموزش و پرورش برگزار شده و هدف اصلی آن، ساخت و تولید آثاری است که بتواند در مسیر مسائل تربیتی و آموزشی کودکان و نوجوانان قدم بردارد. جالب است که بدانید جشنواره بین‌المللی فیلم رشد، اولین و قدیمی‌ترین جشنواره فیلم در کشور ایران به شمار می‌آید که اولین دوره خودش را در سال 1342 تجربه کرد. این جشنواره ابتدا با نام جشنواره بین‌المللی فیلم‌های آموزنده پایه‌گذاری شد و حدود دو دهه با همین عنوان به کار خود ادامه داد. با این حال در سال 1369 با اتفاق‌نظر بین آرا مختلف، به جشنواره بین‌المللی فیلم‌های علمی، آموزشی و تربیتی رشد، تغییر پیدا کرد.

جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران (سینما حقیقت)

جشنواره فیلم مستند ایران به‌طور اختصاصی برای بررسی و تحلیل فیلم‌های مستند ایرانی، تولید و پایه‌گذاری شده است. این جشنواره در میان عموم معمولا با نام جشنواره سینما حقیقت نیز شناخته می‌شود و اولین دوره‌ای که این جشنواره موفق شد تا در آن زمان برگزار شود، مربوط به سال 1386 است. سینما حقیقت ایران با اهدافی از جمله ساخت مستندهای خلاقانه در کشور و همچنین بازنمایی درست تاریخ و فرهنگ جامعه ایرانی-اسلامی برگزار می‌شود. این جشنواره به بخش‌های مختلفی از جمله مسابقه ملی، جایزه ویژه شهید آوینی، کارگاه‌های تخصصی و بخش‌های دیگری از این جنبه تقسیم بندی می‌شود.

جشنواره خانه سینمای ایران

خانه سینمای ایران، از جمله سازمان‌های سینمایی داخلی محسوب می‌شود که با هدف گسترش ابعاد سینمایی کشورمان بنیان‌گذاری شد. این جشنواره هر ساله در اواخر شهریور ماه برگزار شده و در روز 21 همین ماه که مصادف با روز ملی سینما در ایران است، جوایزی را به آثار و افراد برجسته تقدیم می‌کند. جشن خانه سینما حدود 8 سال پس از شکل‌گیری این نهاد صنفی در کشورمان ایجاد شد و از آنجایی که خانه سینمای ایران رفته رفته در حال گسترش بود، در نهایت این نهاد توانست تا جشنواره اختصاصی خودش را هم به جشنواره‌های سالانه کشورمان بیافزاید.

جشن خانه سینما هرساله با حضور افراد شاخصی همچون کیومرث پوراحمد و کمال تبریزی در جایگاه دبیر اصلی جشنواره برگزار شده و به گسترش فرهنگ سینمایی ایران کمک شایانی داشته است. این جشنواره تنها در سال‌‌های 99 و 1400 به علت کرونا و در  سال‌های 91 و 92 به دلایل دیگری برگزار نشده است.

جشنواره سراسری فیلم کوتاه روستایی و عشایری

این جشنواره در نگاه اول، از جشنواره‌های مطرح داخلی به شمار نمی‌رود، با این حال جشنواره نام‌برده از جمله جشنواره‌های فیلم کوتاه داخلی شمرده می‌شود که بطن اصلی آن با اهداف بزرگی نهادینه شده است. همانطور که از نام این جشنواره می‌توان متوجه شد، جشنواره فیلم کوتاه روستایی و عشایری در خصوص آثار کوتاه است.

موضوعاتی که جشنواره روستایی و عشایری شامل می‌شود، همه در خصوص مسائل مربوط به زندگی‌های عشایری و روستایی است و فیلم‌سازان باید بهترین کارهای خود را که در این سبک تولید کرده‌اند، در این جشنواره به نمایش بگذارند. جشنواره فیلم کوتاه روستایی و عشایری موضوعاتی از جمله سنت‌ها و آداب رسوم‌ها و سبک زندگی و سختی‌هایی که این نوع از زندگی به همراه دارد را شامل می‌شود. گفته می‌شود که این آثار توانسته‌اند تا حدودی در جذب گردشگر و اشتغال‌زایی این قشر از مردم، موفق عمل کنند.

جشن سینمایی حافظ

تنها کافی است که سری به وب‌سایت جشن حافظ بزنید تا با طیف طولانی از چهره‌های بسیار مهمی همچون مهران مدیری و اصغر فرهادی مواجه شوید و این نشان دهنده میزان اهمیت این جشنواره است. این رویداد بسیار مهم یکی دیگر از مراسمات سالانه اهدای جوایز به آثار سینمایی کشور ایران است که علاوه بر مانور بر بخش سینمایی، بخشی از جوایز خودش را به آثار تلویزیونی اختصاص می‌دهد.

بنا به اطلاعاتی که از اولین دوره جشن سینمایی حافظ در دست است، این جشنواره اولین بار در سال 1376 و توسط نشریه دنیای تصویر برگزار شد. جشن سینمایی حافظ دستاوردی بود که علی معلم با دیدگاه ایجاد یک جایزه فیلم مستقل در کشور به راه‌اندازی آن فکر نمود. او که در آن زمان سردبیر نشریه دنیای تصویر بود، جشن حافظ را با تندیس به‌خصوص آن پایه‌گذاری کرد. جوایز جشن حافظ به 24 شاخه مختلف تقسیم می‌شوند که 9 مورد از آنها مربوط به بخش تلویزیونی و سایر آنها به حوزه سینمایی اختصاص دارند.

جشنواره مردمی فیلم عمار

از سال 1389، جشنواره عمار تبدیل به بخشی از رویدادهای مرتبط با فیلم کشوری شد. این جشنواره در کنار جشنواره فیلم فجر، به عنوان یکی از مطرح‌ترین جشنواره‌های فیلم کشوری قرار گرفت و تولیدکنندگان فیلم می‌توانستند تا آثار خودشان را برای رقابت به یکی دیگر از جشنواره‌های مهم کشوری بفرستند. فیلم عمار در دی ماه برگزار می‌شود. نکته مهم در خصوص جشنواره عمار، حضور آن به عنوان یکی از رقبای سینمای مستند ایران بوده و بسیاری بر این باور هستند که این جشنواره پاسخ جبهه فرهنگی به دیگر جشنواره‌های فیلم داخلی است. اولین دوره از جشنواره فیلم عمار در سال 89 برگزار شد و طی این جشنواره 20 اثر همزمان در نقاط بسیاری از کشور ایران به نمایش گذاشته شدند.

سخن پایانی

علاوه بر فستیوال های جهانی سینما که در کشورهای مختلف برگزار می‌شود، در ایران نیز هرساله تعداد قابل توجه جشنواره برگزار می‌گردد. بدون شک تعداد رویدادها و جشنواره‌های داخلی مرتبط با فیلم، آنقدر طولانی و بلند بالا است که نمی‌توان همه آنها را در یک فهرست قرار داد. با این حال جشنواره‌هایی که در این قسمت به معرفی آنها پرداختیم از جمله مهم‌ترین جشنواره‌های سینمای ایران شمرده می‌شوند. خوشبختانه جشنواره‌هایی همچون جشنواره فجر و جشنواره رشد به عنوان سرآمد جشنواره‌های ایرانی، توانسته‌اند تا خودشان را به سطحی بین‌المللی برسانند و آثار ساخته شده ایرانی را در مقابل بینندگان خارج از کشور قرار دهند. شما چه جشنواره‌های دیگری از کشور ایران می‌شناسید که بتوانند با جشنواره‌های نام‌برده رقابت کنند. اسامی این عناوین را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.