بهترین فیلم های افسانه ای | داستان‌هایی از اسطوره های 5 کشور
-
هر داستانی از جایی آغاز می‌شود. گاهی از دل تاریخ، گاهی از تخیل، و گاهی از ترکیب این دو. افسانه‌ها قرن‌هاست که در فرهنگ‌های مختلف نقل شده‌اند تا انسان‌ها بهتر با جهان، با خود و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در این میان، سینما توانسته با فیلم های افسانه ای نقش تازه‌ای برای اسطوره‌ها تعریف کند. پرده نقره‌ای حالا همان جایی است که قصه‌های کهن، دوباره جان می‌گیرند و به زبان تصویر با ما سخن می‌گویند.
فیلم افسانه ای وقتی خوب ساخته می‌شود، فقط بازگویی یک داستان قدیمی نیست؛ پلی است میان دنیای امروز و گذشته‌ای که هنوز هم در ناخودآگاه جمعی ما زنده است. این فیلم‌ها کمک می‌کنند دوباره با مفاهیمی مثل قهرمانی، فداکاری، سرنوشت و انتخاب آشنا شویم، بی‌آن‌که نیازی به دانستن پیش‌زمینه‌های تاریخی یا اسطوره‌ای داشته باشیم.
لیست بهترین فیلم های افسانه ای
در این مطلب، ده فیلم منتخب معرفی شده‌اند که الهام‌گرفته از افسانه‌های شناخته‌شده جهان هستند. انتخاب‌ها بر اساس تنوع جغرافیایی و فرهنگی صورت گرفته تا نشان دهد روایت‌های اسطوره‌ای محدود به یک منطقه یا ملت نیستند. از خدایان نورس و اسطوره‌های یونان گرفته تا افسانه‌های ایرانی و آرتوری، هر فیلم نماینده‌ی بخشی از حافظه فرهنگی بشر است. این آثار یادآوری می‌کنند که حتی در دنیای پرسرعت امروز، هنوز هم به قصه‌هایی نیاز داریم که ریشه در رویاها، ترس‌ها و امیدهای مشترک‌مان دارند.
در میانه‌ی پرده‌ای تیره و ساکن، طنین قدم‌های ۳۰۰ مرد، آغازی است بر روایتی که به یک افسانه‌ی پرآوازه بدل شد. فیلم سیصد، ساخته‌ی زک اسنایدر، ترکیبی از خشونت تئاتری، تصویرسازی گرافیکی و شور حماسی است که تاریخ و افسانه را در هم می‌تند.
روایت فیلم از زبان یکی از سربازان بازمانده اسپارتا بیان می‌شود. او داستان شاه لئونیداس را تعریف می‌کند؛ پادشاهی که با ۳۰۰ جنگجوی وفادارش، در برابر ارتش عظیم ایران در گذرگاه ترموپیل ایستادگی می‌کند. فیلم، با اقتباس از رمان گرافیکی فرانک میلر، عناصر واقعی نبرد را با اغراق‌های بصری و شخصیت‌پردازی‌های افسانه‌ای ترکیب می‌کند. این انتخاب آگاهانه به فیلم امکان می‌دهد تا بیش از آنکه بازتاب تاریخ باشد، بازخوانی دراماتیک یک اسطوره به سبک کمیک‌بوک باشد.
منبع اصلی داستان، روایت‌های هرودوت درباره نبرد ترموپیل است، اما فیلم به‌جای دقت تاریخی، به ساختن یک فضای اسطوره‌ای تمرکز دارد. روایتگر داستان نیز، با تأکید بر افسانه‌سازی، فضای فیلم را توجیه می‌کند.
در پشت صحنه، استفاده از پرده آبی، خون دیجیتال، و دکورهای دیجیتالی به خلق جلوه‌ای منحصربه‌فرد کمک کرده است. جمله‌ی مشهور This is Sparta! نیز در برداشت‌های بداهه ثبت شد. فیلم با وجود نقدهای متعدد، در زمان اکرانش به یکی از تأثیرگذارترین فیلم های افسانه ای دهه تبدیل شد.
فیلم تروی به کارگردانی ولفگانگ پترسن، تلاش می‌کند یکی از مشهورترین افسانه‌های یونان باستان را به زبانی سینمایی و قابل‌درک برای مخاطب امروز ترجمه کند. اقتباس از ایلیاد هومر، با تأکید بر نبرد تروا و شخصیت‌هایی چون آشیل، هکتور و هلن، ترکیبی از درام انسانی و صحنه‌های حماسی را به نمایش می‌گذارد.
در این روایت، خدایان کنار گذاشته شده‌اند و به جای سرنوشت آسمانی، تصمیم‌های انسانی و اشتباهات فردی داستان را پیش می‌برند. پاریس، شاهزاده تروا، با ربودن هلن، جنگی ده‌ساله را آغاز می‌کند. آشیل، جنگجوی افسانه‌ای، با انگیزه‌هایی شخصی وارد میدان می‌شود و روایت فیلم بیشتر بر درگیری‌های درونی و شخصیت‌محور تمرکز دارد تا مداخلات اسطوره‌ای.
منبع اصلی، ایلیاد هومر است؛ اما فیلم از منابع مکمل مانند آثار پساهومریکا هم بهره گرفته تا روایت را کامل کند. این داستان ادامه‌ای دارد که در قالب فیلم اودیسه به کارگردانی کریستوفر نولان در سال ۲۰۲۶ روایت خواهد شد؛ اثری که در همین فهرست نیز حضور دارد و سفر بازمانده‌ای از جنگ تروا، یعنی اودیسئوس، را دنبال می‌کند. شان بین (او را از برومیر ارباب حلقه ها می‌شناسید) نقش این جنگجوی افسانه‌ای را در تروی بر عهده داشت.
در پشت صحنه، برد پیت و اریک بانا صحنه نبرد را بدون بدلکار اجرا کردند و حتی برای ضربه‌های واقعی به یکدیگر، مبلغ تعیین کردند. ساخت ماکت اسب تروا و هدیه دادن آن به ترکیه، از دیگر نکات جالب تولید بود.
تروی اگرچه مورد نقدهای گوناگون قرار گرفت، اما همچنان یکی از بهترین فیلم های افسانه ای اقتباس‌شده از ادبیات کلاسیک به شمار می‌رود.
ثور، ساخته‌ی کنت برانا، اولین حضور خدای نورس در دنیای سینمایی مارول را رقم زد. فیلم با ترکیب اسطوره و ابرقهرمان‌گرایی، شخصیتی را معرفی می‌کند که در میان قلمروهای کهکشانی، با غرور و مسئولیت در کشمکش است. برخلاف بسیاری از آثار ابرقهرمانی، این فیلم ریشه‌های خود را از افسانه‌های اسکاندیناوی می‌گیرد، اما آن‌ها را به شیوه‌ای مدرن و سینمایی بازآفرینی می‌کند.
داستان درباره‌ی ثور، پسر اودین و خدای تندر است که به دلیل بی‌احتیاطی و سرکشی، از قلمرو آزگارد تبعید می‌شود. او قدرت‌هایش را از دست می‌دهد و به زمین فرستاده می‌شود تا معنای فروتنی و شایستگی را بیاموزد. در زمین، با گروهی از دانشمندان آشنا می‌شود که بخشی از تحول شخصیتی او را شکل می‌دهند.
منبع الهام اصلی فیلم، کمیک‌های مارول است که خود اقتباسی آزاد از اساطیر نورس محسوب می‌شوند. شخصیت‌هایی چون لوکی، هایمدال و اودین، همگی از باورهای باستانی اسکاندیناوی آمده‌اند، اما با تغییراتی برای هماهنگی با دنیای مارول بازپرداخت شده‌اند.
ثور در زمان اکران، به عنوان پلی میان زمین و جهان‌های فراتر از آن عمل کرد و به شکل‌گیری جهان مشترک مارول کمک مهمی کرد. جلوه‌های ویژه، طراحی بصری قلمرو آزگارد و اجرای آنتونی هاپکینز در نقش اودین از نکات قابل‌توجه این فیلم سینمایی افسانه ای هستند.
تریستان و ایزولد، اقتباسی سینمایی از یکی از کهن‌ترین افسانه‌های عاشقانه اروپاست که ریشه در اسطوره‌های سلتیک و سنت‌های آرتوری دارد. این فیلم داستان عشقی ممنوعه را در دل نزاع‌های سیاسی و وفاداری‌های متضاد روایت می‌کند؛ داستانی که بارها و به شکل‌های مختلف در ادبیات و هنر تکرار شده است.
روایت در دوران پس از سقوط امپراتوری روم می‌گذرد. بریتانیا توسط پادشاه ایرلندی کنترل می‌شود و در این میان، تریستان، جنگجوی کورنوالی، به شکلی اتفاقی با ایزولد، دختر پادشاه دشمن، آشنا می‌شود. میان آن‌ها عشقی شکل می‌گیرد که بعدها، در دل یک ازدواج سیاسی، به بحرانی اخلاقی تبدیل می‌شود. فیلم تصمیم می‌گیرد معجون عشق معروف این افسانه را حذف کند، تا رابطه‌ی میان دو شخصیت، انتخابی آگاهانه و انسانی جلوه کند.
منبع اسطوره‌ای این داستان، روایت‌های قرون وسطایی است که بعدها در فرهنگ‌های فرانسه، بریتانیا و ایرلند گسترش یافت. فیلم عناصر عاشقانه، درام سیاسی و نبرد را در فضایی تاریخی بازسازی‌شده به نمایش می‌گذارد.
از نکات قابل توجه پشت صحنه، می‌توان به نقش تهیه‌کنندگی ریدلی اسکات اشاره کرد که قصد داشت دهه‌ها پیش خود آن را کارگردانی کند. با وجود نداشتن جوایز بزرگ، فیلم به عنوان یکی از آثار برجسته در میان فیلم های افسانه ای عاشقانه شناخته می‌شود.
شوالیه سبز به کارگردانی دیوید لاوری، تجربه‌ای متفاوت از یک فیلم اسطوره‌ای است. این اثر بر پایه‌ی شعر قرون وسطایی «سر گاوین و شوالیه سبز» ساخته شده، اما به‌جای اکشن‌های پرهیاهو، مخاطب را وارد دنیایی کند، رازآلود و تأمل‌برانگیز می‌کند.
فیلم داستان سر گاوین را روایت می‌کند؛ جوانی اشراف‌زاده که در دربار شاه آرتور زندگی می‌کند و برای اثبات شایستگی خود، چالشی مرموز را می‌پذیرد. او باید یک سال پس از بریدن سر شوالیه سبز، همان ضربه را دریافت کند. این تعهد، آغاز سفری درونی و بیرونی است که شخصیت او را دگرگون می‌سازد.
شوالیه سبز با سبک بصری خاص، ریتم آرام و موسیقی وهم‌آلود، به‌جای روایت خطی، سؤالاتی درباره‌ی شرافت، هویت و حقیقت مطرح می‌کند. برخلاف بسیاری از آثار پرزرق‌وبرق این فهرست، این فیلم بیشتر به فضای ذهنی شخصیت خود می‌پردازد تا نبردهای خارجی.
منبع الهام فیلم، ادبیات کلاسیک آرتوری بریتانیاست، اما اضافه شدن عناصری چون سنت وینیفرد و بازتعریف شخصیت مورگان لو فی، آن را به برداشتی شخصی و مدرن تبدیل کرده است. استفاده از جلوه‌های ویژه سنتی، طراحی صحنه مینیمال و انتخاب لوکیشن‌های واقعی، فیلم را از نظر بصری متمایز می‌کند.
شوالیه سبز شاید به‌ظاهر ساده باشد، اما در باطن، یکی از عمیق‌ترین فیلم هایی که بر اساس افسانه ساخته شدند به‌شمار می‌رود.
شاهزاده ایران: شن‌های زمان، ساخته‌ی دیزنی و با تهیه‌کنندگی جری بروکهایمر، یکی از معدود فیلم‌هایی است که از فضای خیالی ایران باستان الهام گرفته و دنیایی پرماجرا، پرزرق‌وبرق و فانتزی خلق کرده است. این فیلم اقتباسی از بازی ویدیویی محبوبی به همین نام است و سعی دارد پویایی، چابکی و رمز و راز آن را به سینما منتقل کند.
در داستان، دستان، یتیمی که توسط پادشاه به فرزندی پذیرفته شده، پس از مجموعه‌ای از اتفاقات سیاسی، به جرمی متهم می‌شود که مرتکب نشده است. او با شاهزاده‌خانم تهمینه همراه می‌شود تا راز خنجری جادویی را که توانایی بازگرداندن زمان را دارد، کشف کند. این خنجر کلید کنترل سرنوشت است و می‌تواند آینده‌ی جهان را تغییر دهد.
اگرچه فیلم در دنیایی خیالی می‌گذرد و مستقیماً به اسطوره خاصی اشاره نمی‌کند، اما از مؤلفه‌های فرهنگ بصری ایران و داستان‌های هزار و یک شب الهام گرفته شده است. مکان‌های فیلم‌برداری در مراکش، دکورهای عظیم و حضور جلوه‌های ویژه دیجیتال، حس جهان‌سازی را تقویت می‌کنند.
در زمان اکران، این فیلم به‌عنوان یکی از پرهزینه‌ترین اقتباس‌ها از یک بازی ویدیویی معرفی شد. هرچند نقدهای متفاوتی دریافت کرد، اما همچنان در میان آثار اقتباسی با تم شرقی، جایگاه قابل توجهی دارد و به‌عنوان یک فیلم افسانه ای ایرانی، تجربه‌ای سرگرم‌کننده و تصویری از اسطوره‌سازی مدرن ارائه می‌دهد.
فیلم شاه آرتور، به کارگردانی آنتوان فوکوآ، تلاش می‌کند تصویر شناخته‌شده‌ی افسانه‌های آرتوری را کنار بگذارد و آن را در قالبی تاریخی‌تر بازآفرینی کند. به‌جای شمشیر در سنگ یا جادوگر افسانه‌ای، با یک رهبر نظامی نیمه‌رومی روبه‌رو می‌شویم که در روزگار خروج امپراتوری روم از بریتانیا، برای استقلال می‌جنگد.
آرتوریوس، فرمانده‌ای است که مأموریت دارد آخرین وظیفه‌اش را در خدمت به روم انجام دهد. اما با نزدیک شدن تهدید ساکسون‌ها و فروپاشی نظم پیشین، او میان وفاداری به امپراتوری و دفاع از مردم بومی سرزمینش دچار دوگانگی می‌شود. شخصیت‌هایی چون گینوور و مرلین نیز بازتعریف شده‌اند؛ مرلین دیگر جادوگر نیست، بلکه رهبر قبیله‌ای بومی است، و گینوور به‌جای ملکه‌ای اشرافی، جنگجویی چریکی است.
فیلم با ادعای نمایش یک روایت «واقع‌گرایانه»، از نظریه‌هایی استفاده می‌کند که آرتور را افسر رومی می‌دانند. با این حال، بسیاری از عناصر داستانی همچنان ساختگی یا تلفیقی‌اند. دکور عظیم دیوار هادریان، استفاده از زبان‌های بازسازی‌شده، و تغییر درجه‌بندی فیلم برای بازارهای گسترده‌تر از جمله تصمیمات تولیدی قابل‌توجه هستند.
با وجود نقدهایی درباره دقت تاریخی، این اثر در میان بهترین فیلم های افسانه ای تاریخی جای می‌گیرد؛ فیلمی که نه به جادو تکیه دارد و نه به رویا، بلکه سعی دارد افسانه را از چشم واقعیت نگاه کند.
خشم تایتان‌ها دنباله‌ای است بر فیلم نبرد تایتان‌ها، که این‌بار سعی دارد روایت اسطوره‌ای خود را با جلوه‌های ویژه گسترده‌تر و صحنه‌های نبرد بزرگ‌تر ترکیب کند. داستان پرسئوس، نیمه‌خدای یونانی، پس از شکست کراکن ادامه می‌یابد؛ او حالا زندگی آرامی را به‌عنوان ماهیگیر با پسرش می‌گذراند، اما تهدیدی تازه از دنیای خدایان او را دوباره به میدان می‌کشاند.
با تضعیف قدرت خدایان به‌دلیل کاهش ایمان مردم، زندان تارتاروس که کرونوس را در خود نگه داشته، در حال فروپاشی است. زئوس اسیر توطئه‌ای از سوی هادس و آرس می‌شود و پرسئوس باید به همراه متحدانی تازه، سفری خطرناک را برای نجات پدرش و جلوگیری از بازگشت تایتان‌ها آغاز کند.
درست مانند بسیاری از فیلم هایی که بر اساس افسانه ساخته شدند، این اثر نیز از عناصر آشنا در اساطیر یونان استفاده می‌کند، اما داستان آن به‌طور کامل ساخته‌ی نویسندگان فیلم است و به منبع خاصی محدود نمی‌شود. شخصیت‌هایی چون زئوس، هادس، کرونوس و هیولاهای اساطیری در فضایی تخیلی و پرتحرک بازسازی شده‌اند.
فیلم به‌خاطر تمرکز زیاد بر جلوه‌های بصری و کاهش عمق روایی مورد انتقاد قرار گرفت، اما استفاده از ضبط حرکت برای موجوداتی مانند سیکلوپ‌ها و طراحی دقیق آناتومی هیولاها از نکات فنی قابل‌توجه آن است.
خشم تایتان‌ها یک نمونه بارز از بازتفسیر آزاد اسطوره در قالب سرگرمی پرهیجان مدرن است.
خدایان مصر، ساخته‌ی الکس پرویاس، تفسیری کاملاً فانتزی و بصری از اسطوره‌های مصر باستان ارائه می‌دهد. فیلم، جهانی را به تصویر می‌کشد که در آن خدایان با انسان‌ها همزیست هستند، اما از نظر فیزیکی بزرگ‌تر، قدرتمندتر و تقریباً جاودانه‌اند. این ویژگی‌ها، فیلم را از ابتدا به قلمرویی کاملاً غیرواقع‌گرایانه وارد می‌کند.
داستان از جایی آغاز می‌شود که ست، خدای آشوب، تاج و تخت را از برادرش اوزیریس می‌رباید و هوروس، وارث قانونی، را تبعید می‌کند. در این میان، جوانی فانی به نام بک، با هدف بازگرداندن معشوقه‌اش و کمک به هوروس برای بازپس‌گیری قدرت، وارد ماجرایی پرخطر می‌شود. آن‌ها باید در برابر موجودات اساطیری، تله‌ها و خدایان خائن، راهی به سوی تعادل دوباره جهان پیدا کنند.
منبع الهام فیلم، اسطوره‌های مربوط به هوروس و ست است، اما روایت و طراحی شخصیت‌ها به‌شدت تغییر یافته‌اند. استفاده افراطی از جلوه‌های ویژه دیجیتال و طراحی‌های غیراستاندارد برای خدایان و موجودات افسانه‌ای، باعث شد فیلم بیشتر به یک بازی رایانه‌ای شباهت پیدا کند تا یک اثر سینمایی تاریخی.
فیلم همچنین به‌دلیل انتخاب بازیگران عمدتاً سفیدپوست در نقش‌های مصری، با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد. با وجود همه‌ی این حواشی، خدایان مصر در دسته فیلم های افسانه ای قرار می‌گیرد که تلاش کردند افسانه‌های باستانی را با زبان سرگرمی پرزرق‌وبرق بازتعریف کنند.
اودیسه، پروژه‌ای بلندپروازانه به کارگردانی کریستوفر نولان، بازگشتی به یکی از مهم‌ترین متون ادبیات کلاسیک غرب است. این فیلم که در سال ۲۰۲۶ اکران خواهد شد، اقتباسی از شاهکار هومر است و ادامه‌ی طبیعی داستان فیلم تروی محسوب می‌شود. در این روایت، اودیسئوس، یکی از بازماندگان جنگ تروا، در سفری ده‌ساله تلاش می‌کند به خانه‌اش در ایتاکا بازگردد.
نولان که به ساخت روایت‌های پیچیده و بصری شناخته می‌شود، وعده داده است که این فیلم افسانه ای جدید، با استفاده از فناوری پیشرفته آی‌مکس و فیلم‌برداری در لوکیشن‌های بکر جهانی، تجربه‌ای کاملاً متفاوت از داستان‌های حماسی ارائه دهد. اودیسه قرار است سفری باشد میان دریاها، خدایان، هیولاها و درون ذهن انسانی که با وسوسه‌ها، ترس‌ها و امیدهایش درگیر است.
منبع اصلی این فیلم، شعر اودیسه اثر هومر است که از یونان باستان سرچشمه گرفته. فیلم قرار است موجوداتی مانند سیکلوپ، سیرن‌ها، کیرکه و دیگر نمادهای شناخته‌شده اسطوره‌ای را با نگاهی تازه بازآفرینی کند.
با حضور بازیگرانی مانند مت دیمون، زندایا، تام هالند و رابرت پتینسون، و بودجه‌ای بالغ بر ۲۵۰ میلیون دلار، اودیسه از هم‌اکنون به‌عنوان یکی از موردانتظارترین آثار اقتباسی سینمای معاصر شناخته می‌شود. نولان در این اثر، اسطوره را به زبان سینمای مدرن بازگو می‌کند؛ روایتی از سفر، بقا و بازگشت به خانه.
سخن پایانیمروری بر این ده فیلم نشان می‌دهد که افسانه‌ها نه‌تنها در گذشته ریشه دارند، بلکه هنوز هم در قالب‌های نو، در زندگی فرهنگی امروز ما حضور دارند. هر فیلمی که در این فهرست قرار گرفته، به شیوه‌ای خاص تلاش کرده است روایت‌های کهن را با زبان تصویر، موسیقی و بازی بازیگران به زندگی بازگرداند. گاهی با وفاداری به منبع، گاهی با بازآفرینی و گاهی با ترکیب تاریخ، اسطوره و خیال.
در این آثار، از داستان‌های یونان و نورس تا افسانه‌های ایرانی، بریتانیایی و مصری، مضامینی مانند سفر قهرمان، نبرد با سرنوشت، فداکاری، عشق و خیانت مشترک‌اند. همین عناصر است که باعث می‌شود یک افسانه از شرق یا غرب، برای همه‌ی مخاطبان در سراسر جهان معنا داشته باشد. فیلم هایی که بر اساس افسانه ساخته شدند، پلی هستند میان تخیل باستان و نیازهای احساسی و فکری انسان امروز.
سینمای مدرن، با ابزارهایی مانند جلوه‌های ویژه، روایت غیرخطی، فناوری تصویربرداری پیشرفته و موسیقی سینمایی، توانسته ابعاد تازه‌ای از اسطوره‌ها را به نمایش بگذارد. از دکورهای عظیم در فیلم‌هایی مانند شاه آرتور، تا فناوری آی‌مکس در اودیسه‌ی نولان، این پیشرفت‌ها به روایت‌هایی جان دوباره داده‌اند که قرن‌هاست بر زبان‌ها جاری‌اند.
در نهایت، این فیلم‌ها فقط برای سرگرمی ساخته نشده‌اند. آن‌ها ما را به درون داستان‌هایی می‌برند که هنوز هم می‌خواهیم بشنویم، چون بخشی از ما هستند. اسطوره‌ها، با تغییر شکل، همچنان زنده‌اند.