آشنایی با سینمای ایتالیا: از آغاز تا اوج نئورئالیسم

اگربخواهیم در میان تمامی کشورهای حال حاضر در جهان، چندین کشور را به عنوان نقاط محرک و مهم در صنعت سینما و سریال نام ببریم، بدون شک نمی‌توانیم از نام کشور ایتالیا صرف‌نظر کنیم. این کشور به خاطر ایجاد جنبش‌های انقلابی و ساخت فیلم‌های کلیدی در تاریخ سینما شناخته می‌شود که در ادامه به شرح کامل آن می‌پردازی م.

بنابراین اگر از دیدن فیلم‌هایی نظیر خوب، بد، زشت و یا زندگی شیرین هیجان زده می‌شوید، همراه این مطلب از پاراج باشید تا این بار جاده سینمای ایتالیا را با یکدیگر طی کنیم و از حقایق جالب آن پرده‌برداری کنیم.

اولین قدم‌های سینمای ایتالیا

کشور بزرگ و کهن ایتالیا از آن دست کشورهایی است که به خاطر داشتن تاریخ برجسته و سرشار از اتفاقات، همیشه به عنوان یکی از کشورهای مهم و پرداخته شده در انواع کتاب، فیلم، سریال و سایر ابزارهای انتقال روایات بوده است. تفاوتی نمی‌‌کند که آثار تولید شده با مضمون گذشته ایتالیا و پادشاهی بزرگ رم (که اکنون پایتخت ایتالیا است) ساخته این کشور باشد یا اینکه کشورهای دیگری اقدام به روایت آن کرده باشند، در هر صورت عظمت و تاریخچه عظیم این سرزمین است که فرصت مناسبی را برای روایت انواع قالب‌های داستانی از جمله فیلم به‌وجود آورده است.

همانطور که می‌دانید، ایتالیا در قاره اروپا قرار دارد و به لطف قرارگیری در این موقعیت، بسیاری از فناوری‌ها و اختراعات تاثیرگذار تاریخ، دسترسی راحت‌تری را به این اختراعات در مقایسه با سایر کشورها بدست آورده است. صنعت فیلم‌سازی نیز از این روند پیروی کرده و به همین دلیل اولین فیلم ایتالیایی یک دهه پس از همه‌گیر شدن این فناوری در کشور فرانسه، ساخته شد. این فیلم تصرف رم (La presa di Roma) نام داشت و در سال 1905 و دقیقا در دورانی که ذهن مردمان دنیا با مفهومی به نام فیلم و فیلم‌سازی در حال آشنا شدن بود، خلق شد.

فیلوتئو آلبرینی همان کارگردانی بود که این اتفاق را رقم زد و اثری 9 دقیقه‌ای را تحویل مردمان و فرهنگ کشور خودش داد که باعث شد به عنوان اولین جرقه و شروعی بر سینمای کشور ایتالیا در نظر گرفته شود. روایت جالب و دیدنی فیلم ایتالیا در مقایسه با سایر فیلم‌های اولیه کشورها، داستانی پیچیده‌تر و هدفمند را روایت می‌کرد. پرداخت داستانی این فیلم به اتفاقات و جریانات منتهی به اتحاد ایتالیا در سپتامبر سال 1870 را روایت می‌کند و سعی می‌کند تا این اتفاق بزرگ را در کمتر از 10 دقیقه شرح بدهد. تصرف رم موجب شناخته شدن و حرکت آلبرینی برای ساخت آثار بیشتری در سینمای ایتالیا شد و این هنرمند فقید تا انتهای سال 1907، حدود 13 فیلم را کارگردانی و منتشر کرد.

البته یک مطلب دیگر را به عنوان نکته مهم در نظر داشته باشید که تصرف رم به عنوان اثری که در قالب فیلم قرار می‌گیرد، به عنوان اولین اثر ایتالیایی محسوب می‌شود. در حقیقت اگر به 9 سال پیش از ساخته شدن این فیلم بازگردیم، با یک ویدیو ثبت شده از سفر شاه اومبرتو و ملکه مارگریتا به فلورانس مواجه می‌شویم که به خاطر نداشتن وجهه فیلم، آن را به عنوان اولین فیلم در تاریخچه سینمای ایتالیا درنظر نمی‌گیرند.

سرآغاز جنبشی به نام نئورئالیسم ایتالیا

روایت‌های کهن، داستان‌های اساطیری و فولکلورهایی که با فرهنگ‌های سنتی کشورها عجین شده‌اند آنقدری از اهمیت برخوردار هستند که حتی اولین فیلم‌سازان نیز توجه ویژه‌ای به آنها داشتند و موضوع برخی از آثار خودشان را از روی این آثار انتخاب کرده‌اند. کتاب کمدی الهی دانته آلیگیری اثری بود که فیلم‌ساز ایتالیایی، یعنی فرانچسکو برتولینی به سراغ آن رفت و بخش مربوط به جهنم این کتاب را با نام دوزخ در سال 1911 اقتباس کرد. فیلم دوزخ از آنجایی شایسته اهمیت است که با زمان 68 دقیقه‌ای خودش، به عنوان اولین فیلم بلاک‌باستر تاریخ سینما از آن یاد می‌شود.

حواشی مربوط به سینمای کشور ایتالیا در دهه دوم قرن بیست آغاز شد و همراه با خودش، بسیاری از ابداعات بزرگ این صنعت را پدید آورد. بر این اساس بین سال‌های 1911 تا 1919، ایتالیا تبدیل به مکانی برای اولین جنبش آوانگارد در سینما تبدیل شود و اتفاقات بزرگی نظیر جنبش امپرسیونیستی فرانسه که یکی از وقایع طلایی در تاریخچه صد و خورده‌ای ساله صنعت سینما محسوب می‌شود، به خاطر این واقعه در ایتالیا به وجود آمد. فیلم سینمایی آخرین روزهای پمپی، یکی از مهم‌ترین فیلم‌های این دهه از ایتالیا به حساب می‌آیند.

پیشرفت‌های سینمای ایتالیا چه از نظر سازندگان نوآور و رادیکال و چه از منظر افزایش تعداد سینماهای این کشور تا دو دهه بعد ادامه یافت، تا این که در دهه 40 ایتالیا باری دیگر تبدیل به نقطه شروع یک جنبش مهم در تاریخ سینما شد. دنبال کنندگان وقایع تاریخی به خوبی می‌دانند که آن برهه تاریخی دقیقا زمانی بود که فاشیست‌ها کنترل کشور ایتالیا را برعهده داشتند و محدودیت‌های خودشان را بر سر بخش‌های زیادی از کشور از جمله سینما اعمال کردند.

این حکومت فیلم‌سازان را ملزم می‌ساخت تا آثار خودشان را متناسب با چهارچوب‌ها و باید و نباید‌های سختگیرانه و غیرمنطقی آنها تولید کنند. اما این روند همیشگی نبود و پاسخ هنرمندان و تولیدکنندگان آثار سینمایی، جنبشی بود که نام نئورئالیسم ایتالیایی را با خودش حمل می‌کرد و از سبک‌های فیلم‌سازی در ایتالیا شمرده می‌شود. در شرایطی که حکومت فاشیست‌ها در موقعیت ضعف و شکست قرار داشت، فیلم‌سازان آن‌روی سکه خود را نشان دادند و آثاری را متناسب با واقعیت در برابر خواسته‌های دروغین فاشیست‌ها تولید کردند که از میان آنها می‌توان به فیلم‌هایی چون "رم، شهر بی‌دفاع" از روبرتو روسلینی اشاره کرد.

در دهه 60، فدریکو فلینی از افرادی بود که می‌توان گفت که این دهه را تسخیر کرد و تبدیل به نمادی برتر در سینمای ایتالیا شد. این کارگردان به خاطر ساختن فیلم زندگی شیرین (La Dolce Vita) برنده نخل طلایی شد و آمار بسیار بالایی را در خصوص تعداد دفعات نامزد شدن در جوایز اسکار کسب کرد. لازم به ذکر است که این دهه و دهه 70 به خاطر دو بازیگر به نام فرانکو و چیچو در دنیای آثار طنز، کشور ایتالیا را باری دیگر بر سر زبان‌ها انداخت.

گفته می‌شود که دهه 1980 به خاطر افول و شکست فیلم‌سازی ایتالیا شناخته می‌شود، به‌طوری که تعداد فیلم‌های ساخته شده در سال 1985 تنها به عدد 80 رسیده و تعداد تماشاگران از عدد 525 میلیون (1970) به 123 میلیون کاهش پیدا کرد. این بحران بزرگ و گسترده در دهه بعدی رفته رفته کاهش پیدا کرد و اگرچه آسیب‌های آن تا رسیدن به اوایل قرن بیست و یکم و سینمای ایتالیایی مدرن، همچنان دامن‌گیر این کشور بود، ولی خوشبختانه صنعت سینمای ایتالیا توانست تا آن را به‌طور کلی کنار بزند.

آثار و کارگردان‌های برتر سینمای ایتالیا

بگذارید شروع  معرفی آثار و کارگردان‌های سینمای ایتالیا را با یکی از آثار سرجو لئونه آغاز کنیم. این کارگردان بیش از هر عنوانی، به خاطر کارهای ژانر وسترن خودش شناخته می‌شود و به تنهایی او را به عنوان سینمای وسترن ایتالیا خطاب می‌کنند. فیلم‌های روزی روزگاری در غرب و خوب، بد، زشت، بهترین کارهای او هستند. اگرچه لئونه در کارنامه خودش فیلم‌های دیگری مثل آخرین روزهای پمپی را نیز دارد، اما سایه سنگین آثار وسترن او باعث شده که تا حد زیادی بقیه فیلم‌هایش نادیده گرفته شوند.

فدریکو فلینی، نابغه دیگری در سینمای ایتالیا است که پیش از این اشاره‌‌ای به او داشتیم. این کارگردان دوست‌داشتنی دقیقا تا آخرین سال‌های عمر خودش به ساخت فیلم‌های سینمایی پرداخت و در طول زندگی هنری خودش، فیلم‌های بی‌نظیری از جمله زندگی شیرین و رم را تولید کرد و نامی جاویدان را برای خود ساخت. فیلم روشنایی‌های واریته این کارگردان، اولین حضور او به عنوان کارگردان و عنوانی شایسته در میان سینمای نئورئالیسم ایتالیا بود.

در میان تمام کارگردان‌های فقید و درگذشته که نامی جاودان را از خودشان برجای گذاشته‌اند، لازم است تا به جوزپه تورناتوره نیز اشاره‌ای داشته باشیم. این کارگردان با وجود ورود به سن 68 سالگی، همچنان از کارگردان‌های نسل جدید و برتر ایتالیا است و آخرین اثر او نیز به زودی بر روی پرده نقره‌ای قرار خواهد گرفت. فیلم "همه چیز خوب است" تورناتوره همانند یک اثر همه‌چیز تمام است و جوانب مختلف آن همانند نامی که بر روی خود دارد عمل می‌کنند. از دیگر کارگردان‌های برتر ایتالیا می‌توان افرادی چون فدریکو فلینی و لوکینو ویسکونتی را نام برد.

نگاهی به بازیگران مشهور ایتالیایی

ایتالیا همچون نقش مهمی که در صنعت سینما ایفا کرد، بازیگران بسیار خوشنامی را هم در میان مرزهای خود پرورانده که نامی بزرگ و فراموش نشدنی را در تاریخ این حوزه برای خود کسب کرده‌اند. ماسیمو تروئیزی بدون شک یکی از این اسامی است که علاوه بر حضور در عناوینی همچون ایل پوستینو: پستچی، آثاری را در موقعیت کارگردان تولید و عرضه کرده است.

آلیدا والی، بازیگر دیگری از میان بانوان هنرمند کشور ایتالیا است که نزدیک به 67 سال در حوزه سینما به فعالیت پرداخته و نقش‌های مثال‌زدنی را ایفا کرده است. افزون بر نقش‌آفرینی‌های این بازیگر در کشور مادری خود، حضور او در فیلم تحسین شده مرد سوم، یکی از دلایلی است که موجب شده تا این اثر کارول رید تبدیل به یکی از درخشان‌ترین فیلم‌های این کارگردان شود.

روبرتو بنینی و مونیکا بلوچی، بازیگران مهم و شناخته شده دیگری هستند که نمی‌توان از آوردن نام آنها در این مطلب خودداری کرد. این دو بازیگر از جمله افرادی هستند بنینی با وجود اجرای بی‌نظیر نقش‌هایش، حدود یک دهه است که از حضور در سینما خداحافظی کرده است. در نقطه مقابل، مونیکا بلوچی به عنوان بازیگر حاضر در سینمای ایتالیا و هالیوود، بخش زیادی از تمرکز خودش را برای حضور در آثار کشور آمریکا قرار داده و به زودی باید منتظر حضور او در فیلم بیتل‌جویس بیتل‌جویس باشیم.

تاثیرات فرهنگی و هنری سینمای ایتالیا

تابدین‌جا احتمالا متوجه نقش عمیق و مهم سینمای ایتالیا در ایجاد چشم‌اندازی زیباتر در سینمای جهانی شده‌اید. اما در نظر داشته باشید که تاثیرگذاری این سینما خیلی عظیم‌تر و گسترده‌تر از آن است که بتوانیم در مطلبی کوتاه خلاصه کنیم. به‌طور مثال هیچ‌کس نمی‌تواند موقعیت فیلم‌های مافیایی ایتالیایی را در نظر نگیرد و همه مخاطبان از افرادی غیرحرفه‌ای تا بینندگان دوآتیشه به خوبی می‌دانند که فیلم‌های مافیایی تا چه اندازه بر روی سینما تاثیرگذاشته‌اند. از زاویه عادی که به این مبحث نگاهی داشته باشیم، تاثیر سینمای ایتالیا بر این امر مشهود نیست، اما بدون شک آثار نوآر و فرهنگ مافیایی این کشور نقش مهمی را در این مورد ایفا کرده است.

علاوه بر این حوزه، فیلم‌های مربوط به دوران کهن کشور ایتالیا و آثار پرداخته شده به گذشته کشور رم موجب شد تا این دنیا همراه با فضاسازی زیبای آن به سینمای هالیوود منتقل شود و سرآغازی برای فیلم‌های مرتبط با تاریخچه پادشاهی رم شود. همچنین توجه داشته باشید که روایت‌ها و داستان‌های ادبیات کهن این کشور نیز به اندازه آثار جدیدتر، حضوری کلیدی داشته‌اند و فیلم دوزخ اقتباس شده از کمدی الهی و سایر فیلم‌های ساخته شده از روی این داستان، طیف عظیمی از فیلم‌سازان را به تولید و اقتباس کردن از روی کتب کهن، دعوت کردند.

حقایق شنیدنی سینمای ایتالیا

از دورانی که سینمای ایتالیا با افول همراه شد و تعداد فیلم‌هایش به عدد 2 رقمی رسید، زمان زیادی می‌گذرد و این روزها کمتر کسی آن دوران را به خاطر می‌آورد، چرا که اکنون این سینما توانسته تا هرساله حدود 350 فیلم سینمایی را تقدیم این صنعت کند. این عدد قابل‌توجه علاوه بر نشان دادن عظمت سینمای ایتالیا، به خوبی نشان می‌دهد که این کشور توانسته همگام و در رقابت با سینمای سایر کشورهای مطرح از جمله آمریکا، موقعیت خودش را حفظ کند و به کسب موفقیت‌های پی‌دی‌پی روی بیاورد.

فیلم‌های زیبایی بزرگ و لازاروی خوشحال، از جمله بهترین آثار این کشور در طی 10 سال اخیر محسوب می‌شوند که توانسته‌اند به ترتیب نمرات 7.7 و 7.5 را در وب‌سایت IMDB کسب کنند. همچنین از فیلم سینما پارادیزو این کشور، به عنوان برترین فیلم کشور ایتالیا یاد می‌شود که در شصت و دومین مراسم اهدای جوایز اسکار، توانست تا جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را به نام خودش ثبت کند.

همچنین اگر می‌خواهید بدانید که پرفروش‌ترین فیلم ایتالیایی، کدام فیلم است؟ حتما سری به فیلم "کجا می‌روم"، ساخته سال 2016 کشور ایتالیا بزنید. این اثر 86 دقیقه‌ای کمدی، توانست تا فروشی برابر با 75 میلیون دلار را بدست آورده و تبدیل به پرفروش‌ترین اثر تاریخ سینمای ایتالیا شود. جشنواره فیلم ونیز، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین جشنواره‌های صنعت فیلم که در سال 1932 پایه‌گذاری شد، از جمله جشنواره‌های سینمایی ایتالیا به حساب می‌آید.

سخن پایانی

به انتهای این مطلب رسیدیم و پرونده سینمای کشور ایتالیا را که تا بدین‌جا برای مو‌شکافی آن آمدیم، به سرانجام رساندیم. حال به خوبی می‌دانیم که چرا ایتالیا به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای صنعت سینما شناخته می‌شود و چگونه توانسته به این مرحله برسد. نظرات خودتان را در خصوص حقایق جالب و مطالب مربوط به معرفی سینمای ایتالیا با ما در میان بگذارید و حتما از بهترین تجربه سینمایی یا سریالی خود از ایتالیا، برای ما در بخش نظرات بنویسید.