پروانه معصومی

پروانه معصومی (Parvaneh Massoumi)، با نام اصلی سکینه کبودرآهنگی (Sakineh Kabudar-Ahangi)، یکی از بازیگران برجسته و ماندگار سینما و تلویزیون ایران بود. او که فعالیت هنری خود را از اوایل دهه ۱۳۵۰ آغاز کرد، به عنوان یکی از چهره‌های شاخص موج نوی سینمای ایران شناخته می‌شود و با کارگردانان بزرگی چون بهرام بیضایی (Bahram Beyzai) همکاری کرد. معصومی در طول چهار دهه فعالیت، با ایفای نقش‌های متنوع، به ویژه در دهه ۱۳۶۰، سه بار موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن از جشنواره فیلم فجر شد و کارنامه‌ای پربار از خود به جای گذاشت.

کودکی و سال‌های ابتدایی

پروانه معصومی در ۱۱ اسفند ۱۳۲۳ (۲ مارس ۱۹۴۵) در تهران به دنیا آمد. او تحصیلات خود را در دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتی کنونی) به پایان رساند و پس از آن برای ادامه تحصیل به آلمان سفر کرد. در آلمان با مسعود معصومی (Masoud Massoumi)، که دانشجوی عکاسی بود، آشنا شد و با او ازدواج کرد. او در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شده بود و در آن دوران، بازیگری برای زنان چندان پذیرفته‌شده نبود؛ به همین دلیل، در ابتدا قصد نداشت وارد این حرفه شود، اما تقدیر مسیر دیگری را برای او رقم زد.

شروع کار حرفه‌ای

ورود پروانه معصومی به سینما در اوایل دهه ۱۳۵۰ اتفاق افتاد. اولین حضور او نقشی کوتاه در فیلم بیتا (Bita) (۱۳۵۰) بود. اما نقطه عطف کارنامه او یک سال بعد با بازی در نقش اصلی فیلم رگبار (Ragbar) (۱۳۵۱) به کارگردانی بهرام بیضایی رقم خورد. بیضایی پس از دیدن عکسی از او در یک آگهی تبلیغاتی، او را برای نقش عاطفه انتخاب کرد. بازی درخشان او در کنار پرویز فنی‌زاده (Parviz Fannizadeh) در این فیلم، یکی از زوج‌های سینمایی به‌یادماندنی موج نوی سینمای ایران را خلق کرد. این موفقیت، همکاری او با بیضایی را در آثاری چون غریبه و مه (Stranger and the Fog) (۱۳۵۳) و کلاغ (The Crow) (۱۳۵۶) ادامه داد و جایگاه او را به عنوان یک بازیگر توانمند تثبیت کرد.

مهم‌ترین سریال‌های پروانه معصومی

پروانه معصومی در دهه ۱۳۷۰ و پس از آن، حضور پررنگ‌تری در تلویزیون داشت. یکی از ماندگارترین نقش‌های او در سریال تاریخی امام علی (ع) (Imam Ali) (۱۳۷۵-۱۳۷۰) بود. او همچنین در سریال‌های مهمی چون مسافر ری (The Visitor of Rey) (۱۳۷۹)، پلیس جوان (The Young Officer) (۱۳۸۰) و سریال محبوب یوسف پیامبر (ع) (Prophet Joseph) (۱۳۸۷) در نقش همسر یعقوب نبی (ع) به ایفای نقش پرداخت. این نقش‌ها او را به چهره‌ای شناخته‌شده و محبوب در میان مخاطبان تلویزیون تبدیل کرد. آخرین حضور تلویزیونی او در سریال در میان پروانه‌ها (Among the Butterflies) (۱۴۰۰) بود.

مهم‌ترین فیلم‌های پروانه معصومی

دهه ۱۳۶0 پرکارترین دوره فعالیت سینمایی پروانه معصومی پس از انقلاب بود. او در این دهه با کارگردانان برجسته‌ای همکاری کرد و نقش‌های ماندگاری را به ثبت رساند. بازی او در فیلم گل‌های داوودی (Chrysanthemums) (۱۳۶۳) اولین سیمرغ بلورین را برایش به ارمغان آورد. از دیگر آثار مهم او در این دوره می‌توان به ناخدا خورشید (Captain Khorshid) (۱۳۶۵) به کارگردانی ناصر تقوایی (Nasser Taghvai)، جهیزیه‌ای برای رباب (Dowry for Rabab) (۱۳۶۶) و شکوه زندگی (The Splendor of Life) (۱۳۶۶) اشاره کرد. در دهه بعد، حضور او در فیلم ناصرالدین شاه آکتور سینما (Naser al-Din Shah, Actor of Cinema) (۱۳۷۰) به کارگردانی محسن مخملباف (Mohsen Makhmalbaf) نیز قابل توجه بود. آخرین فیلم سینمایی او جانان (Janan) (۱۳۹۷) نام داشت.

جوایز و افتخارات

پروانه معصومی یکی از پرافتخارترین بازیگران زن سینمای ایران در دهه ۱۳۶۰ بود. او سه بار موفق به کسب جایزه سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن از جشنواره فیلم فجر شد. این جوایز به ترتیب برای فیلم‌های زیر به او اهدا گردید:

• گل‌های داوودی (۱۳۶۳) در سومین دوره جشنواره فیلم فجر.

• جهیزیه‌ای برای رباب (۱۳۶۶) در ششمین دوره جشنواره فیلم فجر.

• شکوه زندگی (۱۳۶۶) که این جایزه نیز در همان دوره به او تعلق گرفت.

این افتخارات، او را به عنوان یکی از قدرتمندترین بازیگران زن سینمای پس از انقلاب مطرح کرد.

زندگی شخصی

پروانه معصومی پس از ازدواج با مسعود معصومی، نام خانوادگی همسرش را به عنوان نام هنری خود برگزید. او پس از انقلاب برای مدتی به فرانسه مهاجرت کرد اما دوباره به ایران بازگشت و فعالیت هنری خود را از سر گرفت. در دو دهه پایانی عمر، او در استان گیلان زندگی می‌کرد و علاوه بر بازیگری، به کشاورزی نیز مشغول بود. این بازیگر پیشکسوت در ۶ آذر ۱۴۰۲ (۲۷ نوامبر ۲۰۲۳) در سن ۷۹ سالگی به دلیل عفونت ریه در صومعه‌سرا درگذشت.