جین مارش

جین مارش (Jean Marsh)، بازیگر و نویسنده تحسین‌شده انگلیسی (۱ ژوئیه ۱۹۳۴ – ۱۳ آوریل ۲۰۲۵)، چهره‌ای ماندگار در تئاتر، تلویزیون و سینمای بریتانیا و آمریکا بود. او که در استوک نیوینگتون لندن متولد شد و اخیراً در ۹۰ سالگی بر اثر عوارض زوال عقل درگذشت ، بیشتر به خاطر خلق مشترک و بازی در نقش رز باک (Rose Buck) در سریال درام نمادین طبقه بالا، طبقه پایین (Upstairs, Downstairs) (۱۹۷۱-۱۹۷۵) شناخته می‌شود؛ نقشی که جایزه امی را برایش به ارمغان آورد. مارش این نقش را در بازسازی سریال در سال ۲۰۱۰ نیز تکرار کرد. کارنامه شش دهه‌ای او شامل نقش‌های به‌یادماندنی در سریال دکتر هو (Doctor Who)، فیلم‌های بازگشت به اُز (Return to Oz) و بید (Willow) و همچنین خلق مشترک سریال موفق دیگر، خانه الیوت (The House of Eliott) بود. او به پاس خدماتش به هنر نمایش، نشان OBE دریافت کرد. 

دوران کودکی و نوجوانی

جین لیندسی تورن مارش در ۱ ژوئیه ۱۹۳۴ در محله استوک نیوینگتون لندن به دنیا آمد. پدرش، هنری چارلز جان مارش، دستیار چاپگر و تعمیرکار بود و مادرش، املین سوزانا نایتینگل پاپی ، در بار کار می‌کرد و دستیار لباس تئاتر بود. خانواده او از طبقه کارگر بودند و بستگانی داشتند که در خدمتکاری کار می‌کردند؛ تجربه‌ای که بعدها الهام‌بخش خلق سریال طبقه بالا، طبقه پایین شد. او خواهری به نام ایوان مارش داشت.کودکی جین با جنگ جهانی دوم و بمباران‌های لندن همزمان بود. او به یاد می‌آورد که فکر می‌کرد بمباران هرگز تمام نخواهد شد. در پنج سالگی، به طور ناگهانی توانایی راه رفتن را از دست داد که پزشکان آن را فلج روانی تشخیص دادند. به عنوان بخشی از درمان، والدینش او را به کلاس‌های رقص و پانتومیم فرستادند تا عضلاتش تقویت شود. این تجربه باعث علاقه‌مندی او به هنرهای نمایشی شد. او سپس به یک مدرسه آداب معاشرت رفت و مدتی به عنوان مدل کار کرد. 

زندگی حرفه‌ای

جین مارش کار خود را با بازی در تئاتر رپرتوار آغاز کرد و همزمان به عنوان رقصنده در چند فیلم ظاهر شد. اولین نقش تلویزیونی او در سال ۱۹۵۲ در فیلم تلویزیونی بی‌بی‌سی کفاش بی‌نهایت (The Infinite Shoeblack) بود. او سپس سه سال را در آمریکا گذراند و در تولید برادوی نمایش هیاهوی بسیار برای هیچ (Much Ado About Nothing) به کارگردانی سر جان گیلگود و سریال‌هایی چون منطقه گرگ‌ومیش (The Twilight Zone) (در نقش یک ربات زن) و دنیای شگفت‌انگیز دیزنی (The Wonderful World of Disney) بازی کرد. پس از بازگشت به لندن، مارش نقش‌های متعددی در تئاتر، سینما و تلویزیون به دست آورد. در این دوره بود که او اولین حضورهای خود در سریال دکتر هو (Doctor Who) (۱۹۶۳) را تجربه کرد؛ ابتدا در نقش پرنسس جوآنا در اپیزود "جنگ صلیبی" و سپس در نقش سارا کینگدام، همراه کوتاه‌مدت دکتر اول، در اپیزود "نقشه اصلی دالک‌ها" (۱۹۶۵-۱۹۶۶).  در اوایل دهه ۱۹۷۰، مارش به همراه دوستش ایلین اتکینز، سریال درام طبقه بالا، طبقه پایین (Upstairs, Downstairs) را برای شبکه LWT خلق کردند. این سریال که به روابط طبقاتی در دوران ادواردی می‌پرداخت، به موفقیتی عظیم دست یافت و جوایز متعددی از جمله هفت جایزه امی و یک جایزه پیبادی دریافت کرد. مارش علاوه بر خلق سریال، نقش اصلی رز باک، سرخدمتکار سخت‌گیر اما مهربان خانه را نیز ایفا کرد و برای این نقش در سال ۱۹۷۵ برنده جایزه امی بهترین بازیگر زن در سریال درام شد.  پس از پایان طبقه بالا، طبقه پایین، مارش کارنامه پرکاری را در تئاتر، تلویزیون (Nine to Five) ۱۹۸۲)) و سینما ادامه داد. نقش‌های سینمایی برجسته او شامل جادوگر شرور مومبی در بازگشت به اُز (Return to Oz) (۱۹۸۵) و ملکه باوموردا در بید (Willow) (۱۹۸۸) می‌شود. او همچنین در فیلم‌هایی چون کلئوپاترا (۱۹۶۳)، جنون (۱۹۷۲) هیچکاک و عقاب فرود آمد (The Eagle Has Landed) (۱۹۷۶) ظاهر شد. مارش بار دیگر در سال ۱۹۸۹ در سریال دکتر هو ظاهر شد و این بار نقش شخصیت شرور مورگین را در اپیزود "میدان نبرد" در مقابل دکتر هفتم ایفا کرد. او و ایلین اتکینز در سال ۱۹۹۱ سریال موفق دیگری به نام خانه الیوت (The House of Eliott) را خلق کردند که درباره دو خواهر خیاط بود. در سال ۲۰۱۰، بی‌بی‌سی بازسازی سریال طبقه بالا، طبقه پایین را آغاز کرد و مارش تنها بازیگر اصلی بود که بازگشت و دوباره نقش رز باک را ایفا کرد. این بازگشت نامزدی امی دیگری را برای او به همراه داشت. با این حال، او در سال ۲۰۱۱ دچار سکته مغزی و حمله قلبی خفیف شد که باعث شد حضورش در فصل دوم این بازسازی محدود شود. آخرین نقش‌آفرینی ثبت‌شده او، صداپیشگی سارا کینگدام برای تولیدات صوتی دکتر هو در سال ۲۰۱۶ بود.   

جوایز و افتخارات

بزرگترین افتخار جین مارش، کسب جایزه امی ساعات پربیننده (Primetime Emmy) برای بهترین بازیگر زن نقش اول در سریال درام در سال ۱۹۷۵ برای ایفای نقش رز باک در سریال طبقه بالا، طبقه پایین بود. او برای همین نقش در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۷۶ نیز نامزد دریافت این جایزه شد. سریال طبقه بالا، طبقه پایین که او یکی از خالقانش بود، در مجموع هفت جایزه امی و یک جایزه پیبادی دریافت کرد. مارش همچنین برای بازی در نقش رز در بازسازی سال ۲۰۱۰ سریال طبقه بالا، طبقه پایین، برای چهارمین بار نامزد جایزه امی، این بار در بخش بهترین بازیگر زن نقش اول در مینی‌سریال یا فیلم تلویزیونی شد. علاوه بر جوایز امی، او دو بار (در سال‌های ۱۹۷۵ و ۱۹۷۷) برای همین نقش نامزد جایزه گلدن گلوب در بخش بهترین بازیگر زن تلویزیون – درام شد.  در سال ۲۰۱۲، جین مارش به پاس خدماتش به هنر نمایش، نشان افسر والا مقام امپراتوری بریتانیا (OBE) را از ملکه الیزابت دوم دریافت کرد. این جوایز و افتخارات، به ویژه جایزه امی برای بازیگری و موفقیت چشمگیر سریالی که خود در خلق آن نقش داشت، جایگاه ویژه او را در تاریخ تلویزیون تثبیت می‌کند.   

زندگی شخصی و نکات جالب

جین مارش از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۰ با جان پرتوی بازیگری که بعدها به عنوان دکتر سوم در سریال دکتر هو به شهرت رسید، ازدواج کرده بود. او همچنین روابطی با بازیگران کنت هی آلبرت فینی  و کارگردان مایکل لیندسی-هاگداشت. لیندسی-هاگ دوست نزدیک او تا پایان عمر باقی ماند و خبر درگذشت او را تأیید کرد.   مارش در سال ۲۰۱۱ دچار یک سکته مغزی خفیف و حمله قلبی جزئی شد که باعث شد نتواند به طور کامل در فصل دوم بازسازی سریال طبقه بالا، طبقه پایین حضور یابد، هرچند پس از بهبودی نسبی به کار بازگشت. او در سال‌های پایانی عمرش از زوال عقل رنج می‌برد و در نهایت در ۱۳ آوریل ۲۰۲۵ در خانه‌اش در لندن در آرامش درگذشت.  مارش به همراه ایلین اتکینز، سریال طبقه بالا، طبقه پایین را خلق کرد. ایده این سریال زمانی به ذهنشان رسید که هر دو متوجه شدند بستگانی در مشاغل خدماتی داشته‌اند. او همچنین دو رمان بر اساس سریال خانه الیوت و دو رمان دیگر نوشت.