اکران آنلاین «خواب تلخ» و یادداشتی که اسکرین درباره این فیلم نوشت

با اعلام اکران آنلاین فیلم سینمایی «خواب تلخ» محسن امیریوسفی، دوباره توجه‌ها به نقدهای بین‌المللی این اثر جلب شده است؛ از جمله نقد نشریه معتبر اسکرین که این فیلم را «کمدی سیاهی که فراموشش نخواهید کرد» توصیف کرده بود.

«خواب تلخ» سه‌شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۴ ساعت ۲۰ در شبکه نمایش خانگی به نمایش درمی‌آید. این فیلم نخستین ساخته بلند امیریوسفی است؛ اثری تولید سال ۱۳۸۲ که پس از ۱۲ سال توقیف، سرانجام در سال ۹۴ اکران شد و عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال هنروتجربه را به خود اختصاص داد. فیلم همچنین در سال ۲۰۰۴ جایزه ویژه بخش دوربین طلایی جشنواره کن را دریافت کرد و در بیش از ۴۰ فستیوال جهانی به نمایش درآمد. بسیاری از منتقدان بین‌المللی «خواب تلخ» را اولین کمدی سیاه واقعی سینمای ایران دانسته‌اند.

این فیلم قصه آقا اسفندیار، پیرمرد مرده‌شوری را روایت می‌کند که ناگهان احساس می‌کند زمان مرگ خودش فرا رسیده و تصمیم می‌گیرد با عزرائیل وارد نوعی جدال و گفت‌وگو شود. شخصیت اسفندیار پس از اکران فیلم، در سال ۹۴ به یکی از چهره‌های کنش‌گر و محبوب فضای رسانه‌ای تبدیل شد و در سال ۱۴۰۰ بازیگر این نقش از دنیا رفت.

در «خواب تلخ»، عباس اسفندیاری، محسن رحیمی، دلبر قصری، یدالله انوری، اصغر کاظمی و ابراهیم قپاندار نقش‌آفرینی کرده‌اند.

در نقد منتشرشده در اسکرین، پیتر برانته نگاه ویژه‌ای به فضای اثر دارد و امیریوسفی را فیلمسازی «سنت‌شکن» توصیف می‌کند. در این نوشته آمده است که «خواب تلخ» فیلمی درباره مرگ و زندگی است؛ اما بسیار تأثیرگذارتر از آن چیزی است که در ابتدا به نظر می‌رسد. او امیریوسفی را متأثر از برشت می‌داند و معتقد است فیلم همچون مجموعه‌ای از تصاویر تأمل‌برانگیز، نسبت خود را با مفهوم مرگ تعریف می‌کند.

به نوشته برانته، شوخ‌طبعی گزنده و گاه ویرانگر امیریوسفی باعث می‌شود فضای سنگین فیلم مرتب جان تازه‌ای بگیرد. بخش جذاب فیلم، گفت‌وگوهای ساده اما عمیق اسفندیار با فرشته مرگ است؛ عزرائیلی که از طریق یک تلویزیون سیاه‌ و سفید با او صحبت می‌کند. همین ارتباط، اسفندیار را به سمت جست‌وجوی بخشش از اطرافیانش می‌کشاند و چند سکانس طنزآلود درخشان را رقم می‌زند که با بازی بازیگران غیرحرفه‌ای بسیار طبیعی و چشم‌گیر جلوه می‌کند.

برانته همچنین صداگذاری اثر و قاب‌های باز و طولانی فیلم را از نقاط قوت «خواب تلخ» می‌داند. او نمونه‌هایی از شوخی‌های بصری امیریوسفی، مانند انتخاب ژست مرگ توسط اسفندیار یا زنده شدن ناگهانی جسد هنگام آموزش مرده‌شویی، را از لحظات خلاقانه فیلم می‌خواند؛ لحظاتی که مخاطب را با ترکیبی کم‌نظیر از طنز، هراس و غافلگیری همراه می‌کند.

نقد اسکرین در پایان «خواب تلخ» را «طنزی دیوانه‌وار با ریسکی جسورانه» توصیف می‌کند و می‌نویسد که این فیلم با تکرار خلاقانه موضوع مرگ، «خستگی را از ذهن مخاطب می‌گیرد و اثری ماندگار به جا می‌گذارد.»