مژده شمسایی تکلیف محل دفن بیضایی را روشن کرد

در پی درگذشت بهرام بیضایی در خارج از ایران، بحث‌های مختلفی درباره محل خاکسپاری این هنرمند برجسته شکل گرفت. مژده شمسایی، بازیگر تئاتر و سینما و همسر بیضایی، با انتشار یادداشتی روشن و صریح اعلام کرد که پیکر او در ایالات متحده آمریکا به خاک سپرده خواهد شد و هم‌زمان برداشت متفاوتی از مفهوم «بازگشت» این چهره فرهنگی ارائه داد.

این یادداشت که نسخه‌ای از آن در اختیار ایسنا قرار گرفته، پاسخی است به درخواست‌ها و واکنش‌هایی که خواهان انتقال پیکر بیضایی به ایران بودند؛ درخواستی که شمسایی آن را ناظر به جسم دانسته، نه به جوهره اندیشه و میراث او.

بیضایی در آثارش زنده است

مژده شمسایی در این متن تأکید کرده است که آنچه از بهرام بیضایی باقی مانده، بدن فیزیکی او نیست، بلکه جهان فکری، نمایشنامه‌ها، فیلم‌ها و نوشته‌هایی است که سال‌هاست بخشی از حافظه فرهنگی ایران را شکل داده‌اند.

او با اشاره به وضعیت آثار منتشرنشده و توقیف‌شده بیضایی، توجه افکار عمومی را به موضوعی دیگر جلب می‌کند: اینکه هنوز راه انتشار دست‌کم چهار کتاب از آثار او بسته مانده و چند فیلم شاخصش نیز امکان نمایش عمومی نیافته‌اند.

مطالبه فرهنگی به جای مراسم نمادین

در این یادداشت، از کتاب‌هایی چون «جاناوبلادور»، «گزارش اردویراف»، «طرب‌نامه» و «داش‌آکل به گفته مرجان» نام برده شده و همچنین نمایش عمومی فیلم‌هایی مانند «غریبه و مه»، «چریکه تارا» و «مرگ یزدگرد» به‌عنوان خواست واقعی دوستداران بیضایی مطرح شده است.

شمسایی باور دارد که زنده نگه‌داشتن نام بیضایی نه با جابه‌جایی پیکر، بلکه با احیای آثار سانسورشده و دیده‌نشده او معنا پیدا می‌کند.

پیشنهاد یک یادبود ماندگار

همسر بهرام بیضایی در بخش پایانی یادداشت خود، پیشنهادی نمادین مطرح کرده است: کاشتن درختی به نام بهرام بیضایی در نقاطی از ایران؛ از آرامگاه فردوسی و حافظیه گرفته تا آران کاشان و دیگر شهرهایی که ریشه‌های فرهنگی ایران را نمایندگی می‌کنند. به باور او، این درخت‌ها می‌توانند نشانه‌ای از ایستادگی، تداوم و پیوند بیضایی با ایران باشند.

او در جمله‌ای کلیدی تأکید می‌کند:
«بهرام بیضایی هر کجا باشد، همان‌جا ایران است.»

وداع در زادروز

بهرام بیضایی، نمایشنامه‌نویس، پژوهشگر و فیلمساز تأثیرگذار ایرانی، پنجم دی‌ماه و هم‌زمان با زادروز ۸۷ سالگی‌اش در آمریکا درگذشت؛ هنرمندی که تأثیرش بر تئاتر، سینما و اندیشه معاصر ایران فراتر از مرزهای جغرافیایی باقی خواهد ماند.