واکنش لیلی واچوفسکی به مصادره سیاسی ماتریکس؛ فاشیسم همه چیز را می‌بلعد

لیلی واچوفسکی، یکی از دو خالق شاهکار علمی-تخیلی «ماتریکس» (The Matrix)، پس از سال‌ها سکوت در برابر تفسیرهای سیاسی عجیب و غریبی که از فیلمش می‌شود، بالاخره لب به سخن گشود. او در پادکست جدید «So True with Caleb Hearon» که روز شنبه ۸ آذر ۱۴۰۴ (۲۹ نوامبر ۲۰۲۵) پخش شد، به صراحت اعلام کرد که اگرچه با تفسیرهای جریان راست افراطی از اثرش مخالف است، اما به عنوان یک هنرمند آموخته است که پس از انتشار اثر، باید آن را رها کند.

فیلم ماتریکس که در سال ۱۳۷۸ (۱۹۹۹) با بودجه‌ای ۶۳ میلیون دلاری ساخته شد و با فروش جهانی بیش از ۴۶۰ میلیون دلار گیشه‌ها را فتح کرد، نمادهای بسیاری را وارد فرهنگ عامه کرد. معروف‌ترین این نمادها، صحنه انتخاب بین «قرص قرمز» و «قرص آبی» است. در فضای سیاسی امروز، اصطلاح «Red Pilled» (قرص قرمز خورده) توسط گروه‌های راست افراطی و تئوری‌پردازان توطئه برای توصیف کسی استفاده می‌شود که چشمانش به «حقایق پنهان» جامعه باز شده است و اغلب با تفکرات ضد فمینیستی و ضد لیبرالی همسو است. واچوفسکی در واکنش به این موضوع گفت: «وقتی تئوری‌های جهش‌یافته و دیوانه‌وار پیرامون ماتریکس را می‌بینم، با خودم می‌گویم: دارید چه کار می‌کنید؟ نه! این غلط است! اما تا حدی مجبورم این موضوع را رها کنم. شما هرگز نمی‌توانید تک‌تک مخاطبان را مجبور کنید که اثر را همان‌طور که نیت اولیه‌تان بوده، باور کنند.»

واچوفسکی که پیش‌تر تأیید کرده بود سه‌گانه اصلی ماتریکس در واقع استعاره‌ای از تجربه تراجنسیتی (Transgender Allegory) بوده است، از اینکه ایدئولوژی‌های راست‌گرا فیلم را مصادره به مطلوب کرده‌اند، ابراز ناامیدی اما نه تعجب کرد. او با لحنی تحلیلی توضیح داد: «ایدئولوژی جناح راست مطلقاً همه چیز را تصاحب می‌کند. آن‌ها دیدگاه‌های چپ‌گرایانه را می‌گیرند و برای پروپاگاندای خودشان تحریف می‌کنند تا پیام اصلی را مخدوش کنند. این دقیقاً کاری است که فاشیسم انجام می‌دهد.»

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که بیش از دو دهه از اکران قسمت اول ماتریکس می‌گذرد و این اثر همچنان یکی از بحث‌برانگیزترین فیلم‌های تاریخ سینماست. واچوفسکی با تأکید بر مفهوم «مرگ مؤلف» خاطرنشان کرد که وقتی یک اثر هنری وارد عرصه عمومی می‌شود، دیگر متعلق به خالقش نیست و هر گروهی می‌تواند برداشت خود را داشته باشد، حتی اگر آن برداشت کاملاً در تضاد با ماهیت اثر باشد. این گفتگو بار دیگر بحث‌های داغی را پیرامون مالکیت معنوی پیام در آثار هنری و سوءاستفاده‌های سیاسی از فرهنگ پاپ در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخته است.

Variety