سرقت فیلمنامه در شبکه نمایش خانگی؟ بررسی پرونده جنجالی «پوست شیر»
-
موضوع کپیبرداری و نقض حقوق مؤلف در سینما و تلویزیون ایران سابقهای طولانی دارد، اما حاشیههای اخیر پیرامون سریال «پوست شیر» نشان میدهد این مسئله وارد مرحلهای جدیتر شده است؛ جایی که دیگر شباهتهای محتوایی مطرح نیست، بلکه حقوق مادی و معنوی آثار و نقش نهادهای نظارتی در مرکز توجه قرار گرفتهاند.
آنچه در پروندههایی مانند «پوست شیر» یا پیشتر «جیران» دیده میشود، فراتر از بحث الهام یا اقتباس است. این اختلافها اغلب پس از تولید یا حتی پخش آثار مطرح میشوند و پای ادعاهای حقوقی، شکایت رسمی و مطالبه خسارت را به میان میکشند؛ مسئلهای که خلأ نظارت مؤثر در مراحل پیشتولید را برجسته میکند.
سریال «جیران» یکی از نمونههای شاخص در این زمینه است؛ اثری که به دلیل اعتراض نویسنده رمان «آهوی من مارال»، پخش آن پس از انتشار چند قسمت متوقف شد تا اختلاف میان طرفین از مسیر حقوقی و مالی بررسی شود. این اتفاق نشان داد که موضوع صرفاً شباهت روایی نیست، بلکه مالکیت یک ایده یا روایت بهصورت جدی قابل پیگیری قضایی است.
در تاریخ سینمای ایران نیز نمونههای مشابهی وجود دارد. فیلم «دو خواهر» به کارگردانی محمد بانکی، از جمله آثاری است که شباهتهای گستردهای با فیلم خارجی Two Much دارد؛ شباهتهایی که نهتنها به خط داستانی، بلکه به جزئیات اجرایی، دیالوگها و حتی میزانسنها هم کشیده شده است.
در تازهترین تحول، رسانهها از انتشار رأی تجدیدنظر پرونده اختلاف میان سازندگان سریال «پوست شیر» و مهدی نادری خبر دادند. نادری که نویسندگی فیلمهایی چون «سامورایی در برلین» و «زودپز» را در کارنامه دارد، مدعی شباهت فیلمنامه این سریال با طرحی به نام «دندان گرگ» شده بود. این پرونده که حدود دو سال در جریان بوده، اخیراً با اعلام نادری در فضای مجازی وارد مرحله تازهای شده و او از محکومیت عوامل سریال به دلیل استفاده از طرح اولیهاش خبر داده است.
البته کپیبرداری تنها به سریالها محدود نمیشود. در تلویزیون نیز برنامههایی مانند «عصر جدید»، «دورهمی» یا «اعجوبهها» نمونههایی از الگوبرداری از فرمتهای خارجی هستند. حتی سریال «شهرزاد» نیز با ساخت نسخهای ترکی، بدون تغییر جدی در شخصیتها و روایت، نمونهای معکوس از این روند را تجربه کرده است.
با این حال، تفاوت اساسی پروندههای اخیر در آن است که بحث از «اقتباس» عبور کرده و وارد حوزه «نقض حقوق مادی و معنوی» شده است. در چنین شرایطی، مسئولیت حفظ حقوق آثار فرهنگی تنها بر عهده سازندگان یا پلتفرمها نیست؛ نهادهای تنظیمگر و مراجع قانونی نیز باید نقش فعالتری ایفا کنند.
به نظر میرسد ساماندهی قانونی صنعت صوت و تصویر فراگیر و افزایش دقت در بررسی طرحها و فیلمنامهها، بهویژه از سوی ساترا، میتواند از بروز چنین اختلافهایی جلوگیری کند. تقویت این فرآیندها شاید راهی باشد برای کاهش کپیکاری و هدایت اقتباسها به مسیری شفاف، قانونی و حرفهای.
در نهایت باید دید پرونده «پوست شیر» به توافق میان طرفین ختم خواهد شد یا مسیر قضایی و دریافت غرامت ادامه پیدا میکند؛ مسیری که تاکنون با سکوت رسمی سازندگان این سریال همراه بوده است.
منبع: همشهری آنلاین
پوست شیر
جیران