یلماز اردوغان

یلماز اردوغان (Yılmaz Erdoğan)، متولد ۴ نوامبر ۱۹۶۷ در حکاری، ترکیه، یکی از چهره‌های تاثیرگذار و چندوجهی در سینما، تئاتر و ادبیات ترکیه است. او که ابتدا فعالیت خود را در دنیای تئاتر آغاز کرد، به‌سرعت توانست به یکی از مهم‌ترین بازیگران، نویسندگان و کارگردانان کشور تبدیل شود. اوج شهرتش با سریال یک دسته تئاتر (Bir Demet Tiyatro) آغاز شد، جایی که استعدادش در طنز و داستان‌پردازی نمایان شد. در ادامه، فیلم‌هایی همچون تلویزیون (Vizontele)، کارهای سازمان‌یافته (Organize İşler) و رویای پروانه (Kelebeğin Rüyası)، نام او را به یکی از برترین فیلم‌سازان ترکیه تبدیل کرد.  همچین او در طول دوران حرفه‌ای خود، جوایز متعددی را کسب کرده که از جمله مهم‌ترین آن‌ها جایزه بزرگ فرهنگ و هنر ریاست‌جمهوری ترکیه ۲۰۲۲ است.

دوران کودکی و ابتدایی زندگی

ییلماز اردوغان در چهارم نوامبر 1967، در شهری به دنیا آمد که بیشتر به کوه‌های سر به فلک کشیده‌اش معروف است تا به چهره‌های فرهنگی‌اش؛ حکاری. خانواده‌اش، اصالتاً کرد بودند و پدرش ناظم اردوغان، معلمی بود که اعتقاد داشت علم، راه نجات است، حتی اگر گاهی مسیرش پر از دست‌انداز باشد. مادرش سهیلا اردوغان، زنی آرام و صبور بود که هوای سه فرزندش را داشت.

کودکی ییلماز بیشتر از جنس سکوت کوهستان و هیاهوی درون بود. او از همان ابتدا به‌جای دویدن دنبال توپ‌های گل‌آلود، بیشتر در دنیای کلمات غرق می‌شد. البته این به آن معنا نیست که کاملاً از شیطنت‌های کودکانه بی‌بهره بود، اما علاقه‌اش به خواندن و نوشتن چیزی نبود که بشود نادیده گرفت. وقتی خانواده به آنکارا نقل مکان کردند، انگار دنیای او وسعت گرفت. محله آیدینلی‌کولر، جایی که ییلماز روزهای نوجوانی‌اش را در آن سپری کرد، پر از قصه‌های زندگی واقعی بود؛ از قصاب محله‌ای که همیشه داستان‌های عجیب تعریف می‌کرد تا پیرمردی که ادعا داشت در جنگ‌های قدیمی قهرمان بوده است. این محله، بذرهای طنز و نگاه تیزبینانه او به زندگی را در وجودش کاشت.

او در مدرسه، نه شاگردی سر به زیر بود، نه نابغه‌ای که معلمان تحسینش کنند. ییلماز بیشتر از روی نیمکت‌های کلاس، در نمایش‌های کوچک و سرگرم‌کننده‌ای که خودش و دوستانش سر هم می‌کردند، درخشید. درست همان زمان که خیلی‌ها درگیر فرمول‌های ریاضی و تاریخ‌های خشک و بی‌روح بودند، او شخصیت می‌ساخت، دیالوگ می‌نوشت و تئاتر خیابانی اجرا می‌کرد. در کنار این همه شیطنت، علاقه به فوتبال هم داشت و حتی چند سالی را در قامت یک بازیکن حرفه‌ای سپری کرد. اما تقدیر، توپ را از زیر پایش برداشت و قلم را در دستانش گذاشت. شاید همان‌جا بود که فهمید برایش فرقی ندارد روی کاغذ بنویسد یا روی صحنه بازی کند؛ او آمده بود که داستان بگوید.

دوران حرفه ای بازیگری

یلماز اردوغان پس از ترک تحصیل در رشته مهندسی عمران، وارد دنیای تئاتر شد. او در اواخر دهه ۱۹۸۰ به گروه تئاتر نوبتچی تی یاتروسو که تحت هدایت فرهان شنسوی اداره می‌شد، پیوست. این تجربه باعث شد مهارت‌های او در نویسندگی و اجرا تقویت شود.

در سال ۱۹۹۴، اردوغان همراه با نجاتی آکپینار مرکز فرهنگی بشیکتاش (BKM) را تاسیس کرد. این مرکز به یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های تئاتر و سینمای ترکیه تبدیل شد و زمینه را برای معرفی استعدادهای جدید فراهم کرد. در همین دوره، اردوغان با نوشتن و اجرای نمایش‌های طنز، توانست جایگاه ویژه‌ای در تئاتر ترکیه پیدا کند.

یکی از آثار مهم این دوره، سریال  یک دسته تئاتر(Bir Demet Tiyatro )  بود که در سال ۱۹۹۵ تولید شد و تا ۲۰۰۲ ادامه داشت. اردوغان در این مجموعه تلویزیونی نقش موکرمین چیتیر را ایفا کرد که به یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های تلویزیونی آن زمان تبدیل شد.

در سال ۲۰۰۱، او با نویسندگی، کارگردانی و بازی در فیلم  تلویزیون (Vizontele) وارد دنیای سینما شد. این فیلم که داستان ورود تلویزیون به یک روستای کوچک را روایت می‌کرد، به یکی از پرفروش‌ترین آثار سینمای ترکیه تبدیل شد و مسیر حرفه‌ای او را در سینما هموار کرد.

پس از موفقیت این فیلم، اردوغان در سال ۲۰۰۵ فیلم کارهای سازمان یافته(Organize İşler) را ساخت و در آن به ایفای نقش پرداخت. این فیلم در ژانر کمدی-جنایی ساخته شد و به دلیل داستان جذاب و طنز قوی، بسیار مورد استقبال قرار گرفت.

در سال ۲۰۱۳، اردوغان فیلم رویای پروانه (Kelebeğin Rüyası)را کارگردانی و نویسندگی کرد. این فیلم داستان دو شاعر جوان در دوران جنگ جهانی دوم را روایت می‌کند و به یکی از آثار ماندگار او تبدیل شد.

اردوغان همچنین در پروژه‌های بین‌المللی نیز حضور داشته است. او در سال ۲۰۱۴ در فیلم پیشگوی آب (The Water Diviner)به کارگردانی راسل کرو نقش‌آفرینی کرد که نشان‌دهنده گسترش فعالیت‌های او در سطح جهانی بود.

افتخارات و جوایز

یلماز اردوغان، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین هنرمندان ترکیه، در طول دوران حرفه‌ای خود جوایز و افتخارات متعددی در حوزه‌های تئاتر، سینما و فرهنگ دریافت کرده است. در سومین دوره جوایز تئاتر عفیفه، نمایش نامه آیا هرگز کرم شب‌تاب دیده‌ای؟ که توسط او نوشته شده بود، موفق به دریافت جایزه ویژه جواهر فهمی باشکوت شد. در سینما، فیلم رویای پروانه (Kelebeğin Rüyası) که در سال ۲۰۱۳ توسط او نویسندگی و کارگردانی شد، به‌عنوان نماینده ترکیه در هشتاد و ششمین دوره جوایز اسکار برای بخش بهترین فیلم خارجی‌زبان انتخاب شد. همچنین، در سال ۲۰۲۲، اردوغان برای تاثیرات چشمگیری در سینمای ترکیه، جایزه بزرگ فرهنگ و هنر ریاست‌جمهوری ترکیه را دریافت کرد.

فعالیت های دیگر

یلماز اردوغان علاوه بر فعالیت‌ های درخشانش در سینما و تئاتر، در زمینه‌های دیگری نیز نقش‌آفرینی کرده است. او به‌ عنوان نویسنده و شاعر چندین کتاب از جمله Kayıp Kentin Yakışıklısı (خوش‌تیپ شهر گمشده) و Haybeden Gerçeküstü Konuşmalar (گفت‌وگوهای سورئال بی‌هدف) را منتشر کرده که نشان ‌دهنده دیدگاه فلسفی و طنز خاص او نسبت به زندگی و جامعه است. در کنار ادبیات، اردوغان به موسیقی نیز علاقه دارد و در برنامه‌های موسیقی مختلفی مانند Şarkılar Bizi Söyler  و Çok Akustik  حضور داشته و اجراهایی انجام داده است. از دیگر فعالیت‌های او تدریس و آموزش در مرکز فرهنگی بشیکتاش (BKM) است که از بنیان‌گذاران آن محسوب می‌شود و از این طریق به تربیت بازیگران و نویسندگان جوان کمک کرده است. او همچنین در فعالیت‌های اجتماعی و خیریه مشارکت دارد و با حضور در کمپین‌های مختلف، نسبت به مسائل اجتماعی و انسانی واکنش نشان داده و سعی در افزایش آگاهی عمومی داشته است.

حقایق پنهان زندگی

یلماز اردوغان برخلاف بسیاری از همکارانش که تنها به حرفه‌ی خود می‌پردازند، اردوغان دنیای متفاوتی را در پشت صحنه زندگی ‌اش ساخته است. او در یک خانواده‌ای با پیشینه هنری متولد شد و دو خواهر و برادر دارد؛ مصطفی اردوغان، برادر بزرگ‌ترش، بنیان‌گذار گروه رقص معروف آنادولو آتش است و خواهرش دنیز اردوغان، در زمینه موسیقی فعالیت دارد.

علاوه بر دنیای پرهیاهوی سینما و تئاتر، اردوغان به کشاورزی و طبیعت علاقه‌ای ویژه دارد. او زمانی که از پروژه‌های هنری خود فاصله می‌گیرد، ترجیح می‌دهد در مزرعه‌ای در منطقه موغلا وقت بگذراند و به کشت زیتون و تولید روغن زیتون بپردازد. این فعالیت به او فرصتی برای دور شدن از هیاهوی دنیای هنر و بازیابی آرامش می‌دهد. از نظر زندگی خانوادگی، اردوغان دو فرزند دارد و همواره سعی کرده است زندگی شخصی خود را از حواشی دور نگه دارد.

حاشیه ها

ازدواج او با بازیگر بلچیم بیلگین در سال ۲۰۰۶ و جدایی آن‌ها در سال ۲۰۱۸، به‌شدت در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت. پس از این جدایی، نام او با چهره‌ های مختلفی از جمله فرح زینب عبدالله، بازیگر ترک، مطرح شد و شایعاتی درباره رابطه آن‌ها منتشر شد که البته هیچ‌ گاه به‌طور رسمی تایید نشد.

در کنار زندگی شخصی، اردوغان در عرصه کاری نیز با برخی اختلافات حرفه‌ای مواجه شده است. در برخی از پروژه‌های سینمایی و تئاتری، اختلاف‌نظرهایی بین او و سایر عوامل تولید وجود داشته که گاهی باعث ایجاد تنش در پشت صحنه شده است. همچنین، مواضع اجتماعی و فرهنگی او نیز در برخی موارد بحث‌برانگیز بوده است. حمایت او از آزادی بیان و نقد سیاست‌های فرهنگی ترکیه، گاهی واکنش‌های مختلفی از سوی مخاطبان و رسانه‌ها به همراه داشته است.