استنلی کوبریک

استنلی کوبریک یکی از درخشان‌ترین، تأثیرگذارترین و در عین حال مرموزترین فیلمسازان تاریخ سینماست. او یک کمال‌گرای وسواسی و مؤلفی رویاپرداز بود که آثارش از مرزهای ژانر فراتر رفتند و اثری پاک‌نشدنی بر هنر فیلمسازی گذاشتند. کوبریک که به عنوان یکی از بزرگترین کارگردانان تمام دوران شناخته می‌شود، با فیلم‌های نمادینی چون «۲۰۰۱: یک ادیسه فضایی» (2001: A Space Odyssey)، «پرتقال کوکی» (A Clockwork Orange) و «درخشش» (The Shining)، سینما را بازتعریف کرد. سبک او با توجه دقیق به جزئیات، فیلمبرداری نوآورانه، طنز سیاه و نگاهی اغلب بدبینانه به ذات بشر مشخص می‌شود. انزوای مشهور او در حومه انگلستان، به همان اندازه فیلم‌هایش، به بخشی از افسانه او تبدیل شده است.   

کودکی و سال‌های ابتدایی

استنلی کوبریک در ۲۶ ژوئیه ۱۹۲۸ در محله برانکس نیویورک در یک خانواده یهودی متولد شد. پدرش، ژاک، یک پزشک و مادرش، سیدی، خانه‌دار بود و او یک خواهر کوچکتر به نام باربارا داشت. کوبریک دانش‌آموز خوبی نبود و از محیط مدرسه بیزار بود و بعدها گفت: «من هرگز چیزی در مدرسه یاد نگرفتم». آموزش واقعی او از علایق شخصی‌اش نشأت می‌گرفت: شطرنج و عکاسی. پدرش این دو علاقه را در او پرورش داد؛ شطرنج به او تفکر استراتژیک و وسواس در برنامه‌ریزی را آموخت و عکاسی، چشم او را برای ترکیب‌بندی بصری تربیت کرد. او در ۱۶ سالگی شروع به فروش عکس‌هایش به مجله «لوک» (Look) کرد و یک سال بعد به عنوان عکاس تمام‌وقت در آنجا استخدام شد. این تجربه، که او را به سراسر آمریکا فرستاد، در واقع مدرسه فیلمسازی او بود.   

شروع کار حرفه‌ای

کوبریک فیلمسازی را به صورت خودآموز و با ساخت مستندهای کوتاه در اوایل دهه ۱۹۵۰ آغاز کرد که هزینه آن‌ها را دوستان و خانواده‌اش تأمین می‌کردند. اولین فیلم بلند او، «ترس و هوس» (Fear and Desire) (۱۹۵۳)، با بودجه‌ای ناچیز که از اقوامش قرض گرفته بود، به طور مستقل ساخته شد. اولین فیلم استودیویی او، تریلر سرقت «کشتن» (The Killing) (۱۹۵۶)، توجه منتقدان را به خود جلب کرد. همکاری او با کرک داگلاس (Kirk Douglas) در فیلم ضد جنگ «راه‌های افتخار» (Paths of Glory) (۱۹۵۷)، او را به عنوان یک استعداد بزرگ تثبیت کرد. در سال ۱۹۶۰، داگلاس او را برای کارگردانی فیلم حماسی «اسپارتاکوس» (Spartacus) استخدام کرد. این فیلم یک موفقیت بزرگ تجاری بود، اما تجربه کار بدون کنترل کامل هنری، کوبریک را مصمم کرد که برای همیشه از سیستم هالیوود فاصله بگیرد و به انگلستان نقل مکان کند تا استقلال خود را حفظ کند.   

فیلم‌های استنلی کوبریک

کارنامه کوبریک مجموعه‌ای از شاهکارهای سینمایی است که هر یک در ژانر خود اثری تعیین‌کننده محسوب می‌شوند. پس از انتقال به انگلستان، او کمدی سیاه «دکتر استرنجلاو» (Dr. Strangelove) (۱۹۶۴) را ساخت که یک هجو بی‌رحمانه از جنگ سرد بود. در سال ۱۹۶۸، او با «۲۰۰۱: یک ادیسه فضایی» ژانر علمی-تخیلی را برای همیشه تغییر داد؛ فیلمی که با واقع‌گرایی علمی و جلوه‌های ویژه انقلابی‌اش، یک نقطه عطف در تاریخ سینماست. سپس نوبت به فیلم دیستوپیایی و جنجالی «پرتقال کوکی» (۱۹۷۱) رسید که به دلیل ماهیت خشونت‌آمیزش، خود کوبریک آن را در بریتانیا از اکران خارج کرد. در «بری لیندون» (Barry Lyndon) (۱۹۷۵)، او با استفاده از لنزهای مخصوص ناسا، صحنه‌هایی را تنها با نور شمع فیلمبرداری کرد و یک شاهکار بصری خلق نمود. «درخشش» (۱۹۸۰) با استفاده پیشگامانه از استدی‌کم، به یکی از بزرگترین فیلم‌های ترسناک روان‌شناختی تبدیل شد و «غلاف تمام‌فلزی» (Full Metal Jacket) (۱۹۸۷) نگاهی بی‌پرده به جنگ ویتنام بود. آخرین فیلم او، «چشمان کاملاً بسته» (Eyes Wide Shut) (۱۹۹۹)، چند روز پس از تحویل نسخه نهایی به استودیو، به صورت پس از مرگ او اکران شد.   

جوایز و افتخارات استنلی کوبریک

سرنوشت جوایز کوبریک یکی از عجایب تاریخ اسکار است. با وجود اینکه او به عنوان یکی از بزرگترین کارگردانان شناخته می‌شود و ۱۳ بار نامزد جایزه اسکار شد، تنها جایزه اسکار شخصی او برای «بهترین جلوه‌های ویژه بصری» برای فیلم «۲۰۰۱: یک ادیسه فضایی» بود. او چهار بار برای بهترین کارگردانی نامزد شد اما هرگز برنده نشد. با این حال، فیلم‌هایش جوایز متعددی در بخش‌های فنی مانند فیلمبرداری و طراحی هنری کسب کردند؛ برای مثال، «بری لیندون» برنده چهار جایزه اسکار شد. او جوایز معتبر دیگری از جمله بفتا برای بهترین فیلم برای «دکتر استرنجلاو» و بهترین کارگردانی برای «بری لیندون» دریافت کرد. در سال ۱۹۹۷، او جوایز یک عمر دستاورد هنری را از جشنواره فیلم ونیز (شیر طلایی) و انجمن کارگردانان آمریکا دریافت کرد.   

زندگی شخصی

کوبریک در ۷ مارس ۱۹۹۹ بر اثر سکته قلبی در خواب در خانه‌اش در هرتفوردشر انگلستان درگذشت. برخلاف تصویر عمومی «منزوی و عجیب»، او یک مرد خانواده بود. او سه بار ازدواج کرد؛ ازدواج سوم او با کریستیانه هارلن (Christiane Harlan)، نقاش و بازیگر آلمانی که در صحنه فیلمبرداری «راه‌های افتخار» با او آشنا شد، ۴۱ سال تا زمان مرگش ادامه داشت. آنها سه دختر داشتند: کاترینا (دختر کریستیانه از ازدواج قبلی)، آنیا و ویوین. او عمارت بزرگ خود را به یک «کارخانه خانوادگی کامل» تبدیل کرده بود که هم محل زندگی و هم استودیوی فیلمسازی‌اش بود. انزوای او بیشتر ناشی از تمایل به حفظ حریم خصوصی و کنترل کامل بر فرآیند خلاقانه‌اش بود تا بیگانگی با جامعه. خانواده‌اش او را فردی خجالتی، مهربان و پدری حامی توصیف کرده‌اند.