مانی حقیقی

مانی حقیقی (Mani Haghighi) یکی از متمایزترین و کنجکاوترین فیلم‌سازان سینمای معاصر ایران است. او هنرمندی است که از دسته‌بندی‌های ساده سر باز می‌زند و در آثارش به شکلی منحصربه‌فرد، ژانر، فلسفه و طنز ابزورد را در هم می‌آمیزد. پیشینه خانوادگی برجسته و تحصیلات غربی، دو عامل کلیدی هستند که به شکل‌گیری صدای سینمایی بی‌همتای او کمک کرده‌اند. حقیقی به عنوان یک چهره «خودی-بیگانه»، از درون خود سینمای ایران، قواعد و انتظارات آن را به چالش می‌کشد و آثاری خلق می‌کند که هم عمیقاً ایرانی و هم به شکلی جسورانه جهانی هستند.   

کودکی و سال‌های ابتدایی

مانی حقیقی در ۴ مه ۱۹۶۹ در تهران متولد شد. او در خانواده‌ای با تباری افسانه‌ای در هنر و فرهنگ ایران رشد کرد: پدرش، نعمت حقیقی، فیلم‌بردار برجسته سینما، و مادرش، لیلی گلستان، مترجم و گالری‌دار سرشناس است. پدربزرگ مادری او، ابراهیم گلستان (Ebrahim Golestan)، نویسنده و فیلم‌ساز جریان‌ساز و یکی از بنیان‌گذاران موج نوی سینمای ایران است. این پیشینه، او را از همان ابتدا در قلب محافل هنری و روشنفکری ایران قرار داد.   

تحصیلات او مسیری دوگانه را طی کرد؛ سال‌های اولیه در ایران و سپس، از سن ۱۵ سالگی، در کالج اپلبی (Appleby College) در کانادا. او مدرک کارشناسی خود را در رشته فلسفه از دانشگاه مک‌گیل (McGill University) زیر نظر متفکران برجسته‌ای چون چارلز تیلور دریافت کرد و سپس تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه‌های گولف و ترنت ادامه داد. فعالیت‌های آکادمیک او، از جمله ترجمه کتاب «این یک پیپ نیست» اثر میشل فوکو، نشان‌دهنده بنیان‌های فکری عمیقی است که بعدها در سینمای او تجلی یافت.   

شروع کار حرفه‌ای

حقیقی در سال ۲۰۰۱ به ایران بازگشت و کار خود را با ساخت فیلم‌های تبلیغاتی آغاز کرد. اما نقطه عطف کارنامه او، ساخت اولین فیلم بلندش، «آبادان» (۲۰۰۳) بود. این فیلم که به صورت مستقل، با یک دوربین دیجیتال و بدون پروانه ساخت رسمی فیلم‌برداری شد، یکی از اولین آثار سینمای مستقل دیجیتال ایران محسوب می‌شود و حرکتی پیشگامانه بود. همکاری او به عنوان فیلم‌نامه‌نویس با اصغر فرهادی (Asghar Farhadi) در فیلم تحسین‌شده «چهارشنبه‌سوری» (۲۰۰۶) که جوایز بین‌المللی متعددی کسب کرد، نشان داد که او از همان ابتدا با بالاترین سطح سینمای ایران در تعامل بوده است.   

فیلم‌های مانی حقیقی

فیلم‌شناسی حقیقی به عنوان کارگردان، بازتابی از ذهنیت تجربه‌گرای اوست. فیلم‌هایی چون «کارگران مشغول کارند» (۲۰۰۶)، بر اساس طرحی از عباس کیارستمی (Abbas Kiarostami)، و «پذیرایی ساده» (۲۰۱۲)، طنز ابزورد و نگاه کاوشگر او به طبیعت انسان را به نمایش می‌گذارند. این فیلم‌ها صرفاً داستان نیستند، بلکه تجربه‌هایی فکری به شمار می‌روند. برای مثال، در «پذیرایی ساده»، او با قرار دادن شخصیت‌ها در موقعیتی که باید بین پول و اصول اخلاقی یکی را انتخاب کنند، یک آزمایش فلسفی را روی پرده سینما اجرا می‌کند.   

فیلم‌های «اژدها وارد می‌شود!» (۲۰۱۶) و «خوک» (۲۰۱8) با در هم آمیختن ژانرها و ارجاعات فرامتنی، جایگاه او را به عنوان یک فیلم‌ساز مؤلف و ساختارشکن تثبیت کردند. هر دو فیلم در بخش مسابقه جشنواره فیلم برلین به نمایش درآمدند و توجه جهانی را به خود جلب کردند. در عین حال، او با ساخت کمدی پرفروش «۵۰ کیلو آلبالو» (۲۰۱۶)، توانایی خود در برقراری ارتباط با مخاطب عام را نیز نشان داد، هرچند این فیلم با حواشی و سانسور روبرو شد. آخرین فیلم بلند او، تریلر روان‌شناختی «تفریق» (۲۰۲۲) با بازی ترانه علیدوستی و نوید محمدزاده است که در جشنواره تورنتو به نمایش درآمد. جدیدترین پروژه او فیلم «ملاقات با جادوگر» (Meet the Witch) (۲۰۲۴) ذکر شده است.   

سریال‌های مانی حقیقی

مانی حقیقی عمدتاً به عنوان یک فیلم‌ساز سینمایی شناخته می‌شود و در کارنامه او اثر تلویزیونی برجسته‌ای به عنوان کارگردان یا بازیگر ثبت نشده است. تمرکز اصلی او همواره بر روی ساخت فیلم‌های بلند سینمایی بوده است.

جوایز و افتخارات

سینمای مانی حقیقی همواره مورد توجه جشنواره‌های معتبر بین‌المللی، به ویژه جشنواره فیلم برلین، بوده است. چهار فیلم او در این جشنواره به نمایش درآمده‌اند که خود یک دستاورد بزرگ محسوب می‌شود. او برای «پذیرایی ساده» جایزه نتپک (NETPAC) را دریافت کرد و برای فیلم «خوک» برنده جایزه بهترین فیلم از جشنواره بین‌المللی فیلم گرولانده (Festival International du Film Grolandais) در فرانسه شد. همچنین، فیلم‌نامه‌های او برای «کارگران مشغول کارند» و «چهارشنبه‌سوری» جوایز متعددی را از آن خود کرده‌اند.   

زندگی شخصی

مانی حقیقی دارای تابعیت دوگانه ایرانی-کانادایی است. او همواره در آثار و مصاحبه‌هایش نگاهی منتقدانه به مسائل اجتماعی و فرهنگی داشته است. این رویکرد جسورانه گاهی برای او دردسرساز بوده است؛ از جمله در سال ۲۰۲۲ که در جریان اعتراضات سراسری، گذرنامه او توسط مقامات ضبط شد و از سفر به لندن برای نمایش فیلمش «تفریق» بازماند. این اتفاق او را در موقعیت پیچیده‌ای قرار داد. حقیقی از یک سو همواره از اینکه فیلم‌سازان ایرانی در سطح جهان تنها به عنوان چهره‌های سیاسی یا قربانیان سانسور دیده شوند، انتقاد کرده و خواسته است که آثارش به عنوان هنر مورد بحث قرار گیرند. اما از سوی دیگر، شرایط سیاسی و فشارها، او را ناگزیر به ایفای نقشی سیاسی در عرصه بین‌المللی کرده است؛ نقشی که او هم آن را رد می‌کند و هم مجبور به پذیرش آن است. او در مورد زندگی خصوصی خود بسیار محتاط است و اطلاعاتی درباره همسر و فرزندانش در دسترس عموم قرار ندارد.